ή πώς η κβαντοφυσική (δεν) ορίζει την επαφή

[“Personna”, I. Bergman, 1966]

Let’s organize a search party

[“The color of the pomegranates”, S. Parajanov, 1968]

Words and silences

[“Past lives”, C. Song, 2023]

Gene Tierney

Επετειακά…

Name a more iconic opening scene, I’ll wait

[“Scream”, W. Craven, 1996]

Dead Ringers

«Δεν είμαι εσύ»

Μεγάλα έργα είναι αυτά τα οποία όταν ξαναεπισκέπτεσαι τα θαυμάζεις ακόμα πιο πολύ.

Μετά το “Videodrome” (1983), μετά το “The fly” (1986), ο D. Cronenberg ολοκλήρωσε το σερί καλλιτεχνικών επιτυχιών κι απογείωσε ξανά την τέχνη του, πιστός στην προσφιλή του θεματολογία για τον τρόμο που πηγάζει από / σχετίζεται με το σώμα. Τα δίδυμα αδέλφια Elliot και Beverly Mantle είναι επιτυχημένοι γυναικολόγοι με εξειδίκευση στην γυναικεία αναπαραγωγή και γονιμοποίηση. Χειρουργούν μαζί, διακρίνονται μαζί, ζουν μαζί, δρουν μαζί, σε μια νοσηρή σχέση με τόσο στενά όρια όπου δεν επιτρέπεται η παρείσφυση τρίτων ατόμων, μέχρι την εμφάνιση μιας γυναίκας, της Claire Niveau, με ρόλο καταλύτη.

Σαν σπουδή πάνω στο ερώτημα της αυθυπαρξίας, θίγονται τα οι έννοιες του σωματικού και νοητικού αυτοπροσδιορισμού, πάνω σε έναν καμβά μεταλλικών επιφανειών κι αποστειρωμένων νοσοκομειακών χώρων, όπου οι ψυχροί φωτισμοί αντιτίθενται στις έντονα κόκκινες χειρουργικές στολές που παραπέμπουν σε μεσαιωνική, παγανιστική ιεροτελεστεία – μια αίσθηση απόκοσμου που προμηνύεται ήδη από τους τίτλους έναρξης. Το ζήτημα της κανονικότητας του σώματος βρίσκεται στο επίκεντρο και προσεγγίζεται τόσο από ιατρική όσο κι από ψυχολογική σκοπιά: δύο πανομοιότυπα σώματα (=δύο άνθρωποι που προέκυψαν από μια – όχι και τόσο συχνή – δίδυμη κύηση) ασχολούνται με ένα τρίτο σώμα, του αντίθετου και συμπληρωματικού φύλου, που παρουσιάζει μια ακόμα σπανιότερη παραλλαγή (αυτή της τρίχωρης μήτρας, που συνεπάγεται αδυναμία κύησης).

Το ερωτικό – σωματικό τρίγωνο που προκύπτει οδηγείται σε  έντονα ψυχοσεξουαλικά παιχνίδια, με το βάρος της επιθυμίας της μητρότητας να πλανάται από πάνω τους. Ίσως οι (ψυχικά σιαμαίοι) δίδυμοι να επέλεξαν ασυνείδητα την στείρα γυναίκα και να της επέτρεψαν να σφινώσει ανάμεσά τους ακριβώς επειδή ξέρουν πως ως μη-μάνα, δεν απειλεί να τους (δια)χωρίσει〮 μια απειλή-παραλληλισμός στον φόβο του αποσχισμού από την αρχική μητέρα, όπως με άλλα λόγια σχολιάζει η ψυχαναλυτική θεωρία.

Η σχεδόν συμβιωτική σχέση των διδύμων παραπέμπει στον παρασιτισμό που υπήρξε κεντρική θεματολογία στις αρχικές ταινίες του Cronenberg (“Shivers” - 1975, “Rabid” – 1977), ακουμπώντας άλλη μια φορά  τον φόβο που προκύπτει από την απώλεια της αυτοκυριαρχίας του σώματος και του νου. Συνεπώς, κατά τη διάκρεια της ταινίας, η αλληοεξαρτητική σχέση των διδύμων φαίνεται να ενισχύει ακόμα περισσότερο την σύντηξη των ταυτοτήτων τους, σε μια προσπάθεια «συγχρονισμού» (όπως αναφέρεται) των σωμάτων τους. Η αρχική ιδέα στην ταινία, αυτή της οικειοποίησης ταυτότητας, που έχει ήδη απασχολήσει την κινηματογραφική τέχνη και την ψυχανάλυση από τις απαρχές τους, μετατρέπεται σε μια νοσηρή κατάδυση στην άβυσσο της τρέλας καθώς η δράση μεταφέρεται από έξω προς τα μέσα, όπως συμβολικά προοικονομείται στην φράση «θα έπρεπε να έχουμε καλλιστεία και για το μέσα μας, εκτός από το έξω μας».

Ο συμβολισμός των διδύμων θυμίζει τη θεωρία του καθρέπτη του Lacan, κατά την οποία το άτομο αναγνωρίζει τα όρια του εαυτού του μέσω του ειδώλου του στην αντανάκλαση του καθρέφτη. Σε μια τέτοια σκηνή, η Claire Niveau, το κυρίαρχο θηλυκό στοιχείο της ταινίας, τους φέρνει πραγματικά αντιμέτωπους με τις συνέπειες της «διπλότητάς» τους, ενώ σε μια διαφορετική στιγμή (και για διαφορετικό λόγο) εύστοχα ακούγεται «δείχνουν εντάξει από έξω, αλλά το μέσα τους είναι παραμορφωμένο».  Αντιστοίχως, στον εφιάλτη του Beverly, οι δίδυμοι είναι ενωμένοι στην κοιλιά και η Claire προσπαθεί να τους χωρίσει. Η κοιλιά επιλέγεται γιατί εκεί μεγαλώνει το έμβρυο κι εκεί γίνεται η καισαρική τομή που σηματοδοτεί την γέννηση και η Claire επιλέγεται γιατί η ίδια δεν μπορεί να γίνει μάνα, άρα ο ρόλος αυτός ανατίθεται στον Bev: πρέπει ο ίδιος να τους διαχωρίσει και εν συνεχεία να κυοφορήσει και να γεννήσει τον νέο του εαυτό μέσω του Elliot.

Ο ρυθμός της ταινίας και το χτίστιμο (ή η αποδόμηση) των χαρακτήρων, μαζί με την υποκριτική δεινότητα του Jeremy Irons αξίζουν ειδική θέση στο πάνθεον των κινηματογραφικών δημιουργιών.

Συνολικά, ίσως η πιο βαθιά ταινία του Cronenberg όπου επισφραγίζονται οι αγωνίες και οι προβληματισμοί του, με την πιο ώριμη απόδοση.

Past lives

«Καλή αντάμωση» 

Γι’αυτήν, είναι οι παιδικές αναμνήσεις που θυμίζουν τον πολιτισμικό διχασμό που υπέστη ως κορίτσι. Γι’αυτόν, είναι η υπόνοια του μοιραίου, όπως αυτή που διαβάζει στα βιβλία του, έναντι της σχέσης του που προέκυψε από μια τυχαία, συμβατική γνωριμία. Για τον τρίτο, είναι απλώς μοιρολατρεία που συμβολίζει ένα άλμα-γεφύρωση από το παρελθόν στο παρόν, που αγνοεί όλο το διάστημα που μεσολαβεί. Για τον Κορεάτη, παρελθόν και παρόν ταυτίζονται και η εξέλιξη και η πλαστικότητα του χαρακτήρα αμφισβητούνται, αντιθέτως, για την Κορεάτισσα, που πλέον μέσα της ποσοστώνονται οι δυο πολιτισμοί, το παρελθόν είναι μάλλον ο πυρήνας και το σημείο αφετηρίας μόνο της μετέπειτα πορείας. 

Περισσότερο με απασχόλησε η αμερικανο-κορεατική σχέση, γιατί είναι υπαρκτή, έχει ζωή και έχει χάσματα που πρέπει να γεφυρωθούν, με αυτό το τόσο συγκινητικό «στεναχωριέμαι που ονειρεύεσαι στα κορεάτικα γιατί δεν τα καταλαβαίνω». Η κορεο-κορεατική σχέση φέρει μόνο ένα άρωμα από την παιδική αθωότητα και αυτή την αγάπη στην καρδιά που ονομάζεται «πεπρωμένο», ενώ μάλλον θα έπρεπε να ονομάζεται απλώς “childhood”. 

Στον επίλογο, αν όντως όλες οι σχέσεις του παρόντος μας είναι το αποτέλεσμα του επιτυχημένου αθροίσματος των παρελθοντικών, συμπτωσιακών συναντήσεων μας, τότε αυτό είναι η πιο αισιόδοξη πλάνη στην οποία επιλέγουμε να πιστέψουμε.

★ : 4 / 5

D. Lynch could never

[“Twin peaks”, D. Lynch, 1990-91, 2017]

Emergency exit

[“Garden state”, Z. Braff, 2004]

Αν απογοητευτηκατε επειδή περιμένατε μεταδιδακτορικη ανάλυση για τη μάχη των φύλων, κακώς το περιμένατε.

Η Gerwig ήταν απόλυτα συνεπής στο ύφος και στη φιλμογραφία της, φυτεύοντας σπόρους φεμινιστικού προβληματισμού, σε μια ταινία χρηματοδοτούμενη από - και εξυπηρετώντας τα συμφέροντα - μιας εταιρείας-κολοσσού.

Ως εκ τούτου, το έξυπνο χιούμορ, με ψήγματα Toy Story και θεματική που θυμίζει σε σημεία τη Μικρή Γοργόνα (που είναι και της μόδας), η Gerwig έδωσε στην ποπ κουλτούρα αέρα κοινωνιολογίας, με πολύ προφανή και πρωτοεπίπεδο τρόπο, που εν προκειμένω ήταν και ο ορθός τρόπος, καθώς - μην ξεχνάμε πως - η ταινία απευθύνεται στο ευρύτερο δυνατό κοινό, so the message had to easily and clearly come across to literally anybody.

[“Dreams”, A. Kurosawa, 1990]

One of the most -virtually and spiritually- pleasing images of cinema

DRACULA (1931) dir. Tod Browning THE MUMMY’S HAND (1940) dir. Christy Cabanne CREATURE FROM THE BLACK LAGOON (1954) dir. Jack Arnold

Mental trajectories and selective affinities

[“Vagabond”, A. Varda, 1985”

“Vagabond ways”, M. Faithful, 1999

“Paris, Texas, W. Wenders, 1984]

[“Vagabond”, A. Varda, 1985]

Totality - Fatality.

[“The unbearable lightness of being”, P. Kaufman, 1988]

Ο M. Kundera μπορεί να ήταν το εισιτήριο της Δήμητρας Λιάνη-Παπανδρέου στους διανοητικούς κύκλους, ήταν όμως πραγματικά ο άνθρωπος που διηγήθηκε με τόση ακρίβεια το παζάρεμα της ελευθερίας που όλοι κάνουμε με τους εαυτούς μας και με τους γύρω μας.

When Celia Johnson spoke those words, love was reinvented

Screaming in “silencio”

[“Mulholland drive”, D. Lynch, 2001 / “Shrek 2”, A. Adamson, K. Asbury, 2004]