#halit ziya uşaklıgil | Explore Tumblr Posts and Blogs

literatureismyentirepersonality · 1 year

Text

Aşk-ı Memnu: Attempting a Pre-lapsarian Reading

@faintingheroine I’m so so glad that you introduced me to this book, and a lot of this analysis will be heavily influenced by you and your thoughts. We discussed pre-lapsarian readings quite a lot, but I wanted to see if I could give it a proper treatment. The translation I’m using can be found here.

The main concept of the argument hinges on the names of Adnan Bey and Firdevs Hanım: Adnan’s name meaning ‘the one who achieves immortality in heaven/Eden’ and Firdevs’ name meaning ‘Heaven’/’Paradise’.

Aşk-ı Memnu means ‘Forbidden Love’, and it’s possible to view love itself as the forbidden fruit of this Fall, or rather, collection of Falls. In Adam and Eve’s original tale, Adam’s love for Eve is sometimes viewed as the cause of his Fall, and he is blamed for being seduced, transferring agency to him rather than Eve.

To take the story first from Bihter’s perspective, Adnan is her Eden. She cannot create herself as an entire woman until she has escaped from her mother, but once she is in Eden, she is dissatisfied; ‘she want[s] such a love that it would leave an intoxicating faintness in her soul’. She feels the knowledge of love calling to her and Falls first not to Behlül (the one who laughs, but also not dissimilar in sound to Belial, another name for Satan— I cannot discover whether this tracks into Islam and the Turkish language, so I may be wrong to suggest this one), but to herself, when she makes that discovery of what love is:

Suddenly, in this semi-dark room, amid the slumbering silence of this house, as the tinted glass of the lamp above her head rained colourful shadows and seemed to enliven the furniture around her with an unfelt breeze, she shivered to find herself so naked, and feared the loneliness. No, this was such an emotion that it was closer to shame than to fear. She was ashamed, as if she had done a great wrong, ashamed that she had sinned unthinkingly against her virtue. She had fallen into the arms of an unknown lover who entered the privacy of her chamber secretly, and her first sin of passion had been committed in an irresistible nervous trembling. (Chapter 8)

Note how the room is ‘semi’ dark, how Bihter has been standing in the window, occupying liminal spaces that could represent her in-between state, the precipice of the Fall.

Bihter’s second Fall is more traditional. Behlül becomes a tempter, as he has tried and failed with Peyker, but unlike Satan, he lacks magnitude. He is opportunistic, casual. His Falls are more like flights of fancy and his temptations are boyish, almost innocent. They are in the room that serves as an entryway to his bedroom, neither completely sequestered in his private quarters, nor in the general space of the house and much of the action between them takes place in this in-between space. ‘[T]he red eyes of the stove were lowering their eyelashes’; ‘white snowflakes were falling’ (emphasis mine); Bihter is Falling.

The second Fallen figure I would like to consider is Behlül himself. Behlül is not someone who Falls once or twice, but someone who seems doomed to Fall over and over again. He seems to Fall for almost every woman he meets, but his two particular Falls are for Bihter and Nihal.

In a second Behlül had gone so far that it was now no longer possible to turn back (Chapter 10)

At last, the little love stories of his life had been closed, now a long love story, with all its passions, desires, fevers, happinesses, had begun. He was finding all the old memories petty, lowly. They had become like rough drafts that had been scribbled over as a child, which one, embarrassed, wanted to tear out and throw away, to burn to ashes. Now he was going to write a perfect chapter of his love life, and after this chapter, he could end his love story. (Chapter 11)

He is insistent on the uniqueness of this, the irreversible romance of each Falling, yet his feelings for Nihal are almost identical:

Before this tableau of the old dream, he was thinking of his own life, of the life whose final page would perhaps be closed tonight, with one word from Nihal, of the life that would resemble just this view, turned into an abandoned ruin with its faded lines, its washed-out planes. Already that life seemed to have grown distant through an interval of long years; all those faces, even Bihter, all those memories belonging to yesterday, had been buried in the ruins of that old dream, far away, beyond such a wide sea. Now beside him, a fresh flower of hope was promising him the horizon of a new life with its shy glances. (Chapter 19)

He does not learn; after the close of the novel, it seems he may well have disappeared from Adnan Bey’s Eden to Fall again. He is a man; he may do so.

Last of the main three, but certainly not least, Nihal’s Fall is more complex and more gradual, less borne of single instants than Bihter and Behlül’s. The entire narrative encompasses her Fall, a Fall of a thousand moments. If Adnan Bey is Eden, then so too is Nihal’s childhood and his fatherly state. The more Nihal learns of love— at the wedding (noticeably we follow Nihal and the bride in that strange part of the day where the wedding has begun but the marriage has not, that precipice of Fall), by observing Bihter, by wearing sheets, by releasing Bülent, whose removal from the room is an acknowledgement of their adult genders— the more she edges towards her Fall. Even when she consents to marry Behlül, the Fall is not complete. It is not complete until she literally falls down those liminal stairs and lands at the bottom with Behlül and Bihter, the Fallen. She knows what love is; she knows what love can do. Adnan Bey carries her back upstairs, reclaims her for Eden, but this cannot last. The novel closes uneasily, ‘ a fear [...] passing through her mind’ as Nihal knows that Adnan Bey cannot live forever and she must one day leave Eden. She seems almost to resolve on death to escape passage into the next stage of life; a key parallel to Bihter.

I turn now to Firdevs. Is she not the epitome of the Fallen Woman? She Fell before the tale began, she seems determined to keep Falling until it kills her. Yet she is Paradise. What Paradise can this woman represent?

If my understanding is correct, Halit Ziya was familiar with Western traditions; likely familiar with Felix Culpa or the happy mistake. This is a view which suggests that the Fall is not actually a bad thing, but rather the only way humans could truly understand good and evil in the way God does and fulfil their destinies.

Firdevs has lived with her mistakes and she suffers for them, a kind of purgatory or barzakh. Perhaps she will attain Paradise because she is willing to live with herself in a way that Bihter and Nihal are not. It’s interesting that Behlül is the one most willing to sympathise with Firdevs; he is the one who leaves Eden and lives, the one who seems most likely to follow her path in life.

Bihter and Nihal will not wait for the Paradise of Heaven; they will not wait to become Firdevs. The Fall is too much for them and the loss of Eden too terrifying.

Beşir’s position in this reading is particularly interesting. He is the one who brings revelation, ‘the one who brings good news’. Ostensibly, the news is hardly good, but it is truth. He becomes almost a stand in for the God of Adnan Bey’s Eden. He even potentially redeems Nihal from her Fall, a Christ figure, sacrificed for the sins of the others.

Ultimately, it is not simply love that is forbidden, but knowledge of what it is to love. Nihal struggles against this knowledge and in the tragic conclusion, finally Falls. She can pretend to be firmly in Eden at the close of the novel but her knowledge is inescapable. She forbids herself from romantic love, tries to evade it, but the Fall must happen, and she cannot stall it forever.

#Aşk-ı Memnu #nihal #bihter #behlül #firdevs #adnan bey #halit ziya uşaklıgil #pre-lapsarian reading #or mid-lapsarian rather

29 notes · View notes

suusuude · 27 days

Text

Bilir misin azizim ağlamamak için gülüyorum.

~Halid Ziya Uşaklıgil

#halit ziya uşaklıgil #gülmek #aglamak #geceye not

2 notes · View notes

pepetheking · 1 month

Text

"Aşk, acı bir rüyadır, insanı tanımadığı yerlere, bilmediği işlere sürükler."...

Yine yeniden park kaçamakları ile ailenizin sevilen süper baba kitapçısı Mai ve Siyah ile karşınızda 😁😉

Halit Ziya Uşaklıgil'in "Mai ve Siyah" adlı romanı, Türk edebiyatının önemli eserlerinden biridir. Roman, 1899 yılında yayımlanmış olup, Tanzimat edebiyatının son dönemine ve Servet-i Fünun edebiyatının başlangıcına denk gelir.

Mai ve Siyah, dönemindeki İstanbul toplumunu ve değerlerini anlatarak, aşk, tutku, toplumsal baskı gibi temaları işler. Romanın ana karakteri olan Ahmet Cemil, entelektüel bir gençtir ve İstanbul'da modernleşmeye karşı gelmeye çalışan geleneksel bir ailede yetişir. Ailesinin isteğine uyarak hukuk eğitimi almak üzere İstanbul'a gelir. Ancak, entelektüel ve duygusal bir süreç yaşayarak felsefe ve edebiyata yönelir.

Ahmet Cemil'in hayatı, genç ve güzel bir kadın olan Mai'ye olan aşkıyla değişir. Mai, Ahmet Cemil'i cezbetse de onun için imkansız bir aşktır, çünkü Mai, daha önce bir başka adamla evlenmiştir. Roman boyunca Ahmet Cemil'in iç dünyasındaki çatışmaları, aşkı ve toplumsal baskıları izleriz.

Mai ve Siyah, dil ve anlatım bakımından zengin, psikolojik derinliği olan, toplumsal eleştirilerde bulunan bir roman olarak Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Ahmet Cemil'in iç dünyasına dair yoğun tasvirlerle okuyucuyu etkileyen bir eserdir. Aynı zamanda dönemin toplumsal ve kültürel yapısını da yansıtarak, geçmişten günümüze değerini koruyan bir yapıttır.

#halit ziya uşaklıgil #mai ve siyah #kitap #alıntı #kitap önerisi #kitaplık

2 notes · View notes

ariel-seagull-wings · 2 years

Text

@faintingheroine

Nihal vibes

George Hendrik Breitner :: Girl in a red kimono (Geesje Kwak) | Meisje in rode kimono, links gedraaid; oil on canvas, ca. 1893. | src Beverly A. Mitchell

#tumblr mutuals #ask i memnu #halit ziya uşaklıgil #george hendrik breitner #faintingheroine

58 notes · View notes

mrsaltmisikidentavsan · 3 months

Text

3 notes · View notes

usakescortsblog · 1 year

Text

5️⃣3️⃣9️⃣5️⃣4️⃣6️⃣5️⃣7️⃣8️⃣7️⃣

#Uşak #uşakescort #uşakbayan #uşakmasaj #halit ziya uşaklıgil

7 notes · View notes

sinigami · 2 years

Text

"Zavallı gençler!.. dedi. Neler olabilecekken nelerden yoksunsunuz. Her saat yüreğimizde bir başka umut artığı öldüre öldüre bu yüzyılın içinden nasıl eli boş geçip gidiyoruz."

Nesl-i Ahir, Halit Ziya Uşaklıgil

#Nesl-i Ahir #halit ziya uşaklıgil #kitap

41 notes · View notes

kitaptiryakisi · 2 years

Text

youtube

#kitap #kitaptiryakisi #halit ziya uşaklıgil #Youtube

2 notes · View notes

faintingheroine · 15 days

Note

hey my italian lit professor told about the Betrohed and also about another old important italian novel (by Foscolo) that the authors put the "love story" plot in it because basically love and drama always entratein the readers, but they actually wanted to write about others things that often get overlooked in theirs books.

It made me think about ask-i-memnu.

Do you think it may be the case for ask-i-memnu also? That readers get attached to the triangle/love story but the aspects thecauthor wanted to highlight in his book were others and get overlooked.

If so, which are these aspects that get not considered enough, both in popular reading and academic criticism, due to the excessive attention on the "forbidden love" part?

I don’t think that it is exactly the same thing with Aşk-ı Memnu. I haven’t yet finished The Betrothed (it is among the pile of books that I hopefully will finish in summer) but it is definitely a book written to highlight social issues, so I can definitely see how a love story was used to get people interested in these issues. Though to Manzoni’s credit he selected a love story that was very suitable for highlighting these social issues.

Aşk-ı Memnu is not a book written to highlight social issues. It is not as uninterested in social issues and divorced from the world as critics tend to accuse it of being, but it is definitely not a book written to highlight any social issue. I also don’t think that it is a “love story” in the common sense of the word though. The tagline of the soap opera is “a love story that searches for love” and though it is as cheesy as everything about that adaptation, it also sums it up quite nicely. It is a story about searching for someone to love you rather than about an actual romantic love between two people.

So yes, Aşk-ı Memnu is definitely a book whose narrative and plot is built around marriage and romantic love, but it is not a “love story” between Bihter and Behlül. It became so in popular culture both because of the expectation caused by the title and the ever-present expectation that any story must have a young attractive Male Lead and a young attractive Female Lead.

As for the title I have speculated before that it might have been chosen to draw in readers but decided against it:

“Maybe there is a simple explanation, “Forbidden Love” was maybe simply chosen as a title that would draw in readers, but I don’t know… Halit Ziya was from a rich family and didn’t need money and he wrote Aşk-ı Memnu in incredibly ornate prose that is not easily read by most readers, actually the literary community he was a part of relished in not being understood by the masses, I don’t feel that he would give a salacious title to his book just to have more readers.”

But is the title just about Bihter and Behlül’s relationship (a relationship that is, let’s be frank, that at most 20 percent of the book is about) or does it have other meanings?

Once again I want to quote from Mehmet Rauf’s (Halit Ziya’s close friend and fellow writer) 1901 review of the book. Because he seems as confused as we are 123 years later:

So is Nihal’s “search for love” the forbidden love or is it Bihter and Behlül’s “forbidden love”? If Bihter and Behlül’s forbidden love is “the part the author really wants to write” then why in God’s name had he chosen as the subject of his book the comparatively less obviously interesting subject of Nihal’s life? Who knows?

But that’s the good thing about Aşk-ı Memnu. I don’t know what the writer fully intended with it, which is a rare thing for a Turkish classic. This is the most personal thing Halit Ziya said about this book and his characters:

“Firdevs Hanım, Nihal, Bihter, especially the unfortunate Beşir. Now as I think of these I am under the impression that I see all of them, one by one, from afar. Especially Nihal, in front of my eyes, with her gaunt yellow face, always wanders around next to her father at the pine groves of the Island. I am hearing Beşir’s coughs. From where did I find that unfortunate Ethiopian? Maybe there was a face similar to him in my family.”

So, in conclusion, even though I don’t think that Halit Ziya was using any part of his story as a spoonful of sugar to make the medicine go down, I also don’t agree that the part that he wanted to write was Bihter and Behlül’s forbidden love. I think he wanted to write all of it simply because he wanted to, no part of Aşk-ı Memnu is there because it had to be there. But yes, the public latched onto Bihter and Behlül because sex sells.

As for the title of the book, I don’t know, I am not sure. His friend clearly didn’t know either so I am in good company.

#aşk ı memnu #aşk-ı memnu #titles #asks #aşk ı memnu asks #mehmet rauf #halit ziya uşaklıgil #the betrothed

13 notes · View notes

chasece · 11 months

Text

nar-i aşkın içre ey mahım senin.

#alıntı #mai ve siyah #halit ziya uşaklıgil

1 note · View note

edebiyatsoylesileri · 2 years

Text

Halit Ziya Uşaklıgil / Ömrüm boyunca kalem elimden düşmediği halde zaman olur ki yazdıklarımı ben de anlayamam

Yıl 1936... 70 yaşındaki Halit Ziya Uşaklıgil, bir yandan yeni romana başlamak isterken diğer yandan ömrünün bu eseri tamamlamaya izin vermeyeceğini hissetmektedir. Özeleştiri yapmaktan çekinmemekte ve gençlerden gelen nezaket dışı eleştirileri umursamamaktadır…

Cumhuriyet gazetesinde, Halid Ziya Uşaklıgil'in makalelerini dizen mürettip, bir gün, müsveddelerin içinden çıkamayınca:

— Yahu, diye bağırmış, şu Uşaklı yazara söyleseler de, yazılarının sayfalarına numara almasa. Belki o zaman sayfalar birbirine karışır da makalelerin altları üstlerini tutar!

Ben üstadı dinledikten sonradır ki biçare mürettibin bu garip isyanına hak vermek mecburiyetinde kaldım.

Çünkü değerli yazar:

— Ben, diyor, çocukluğumdan beri çok iyi okur fakat gayet fena yazarım. Bütün ömrümce elimden kalem düşmediği halde her yazdığım satır bana utanç verir. Zaman olur ki, yazdıklarımı kendim bile anlayamam.

Ben üstadın hayretle dinlediğim bu sözlerini en yanlış yorumlayıp:

— Estağfurullah, demeye hazırlanmıştım. Bereket ki o vaktinde davrandı ve:

- Eğer, dedi, Arapça güzelyazı dersinden sınıfta kalınsaydı, ben mektepte bir tek sınıf geçemezdim. Muhatabımın, tefsirimdeki yanlışlığı gideren ve beni doğrultulmaz bir çam devirmekten kurtaran bu sonuncu cümlesini geniş bir iç geçirerek not ettikten sonra sordum:

— Yazıcılığa başlayışınızın hikâyesini de dinlemek isterdim üstat?

Cüretime ben de şaştım

Bu sual Halit Ziya'yı, yerinden doğrulttu. Ağır adımlarla odada dolaşırken gözleri kalın halının karışık renklerine öyle dalmıştı ki:

— Bir şey mi düşürdünüz üstat? Diyecek oldum. Fakat o başını kaldırıp söze vaktinde başlayarak, bu ikinci potu kırmama mani oldu ve:

— Ben, dedi, yazıya tercümeyle başladım. Tercüme ettiklerimi, haftanın bir gecesinde odamda toplanan arkadaşlarıma okurdum. Ve onlar, büyük sabırla dinlerdi. Asıl hayret ettiğim nokta, onların sabırlarından ziyade kendi cüretimdi.

Hatta ben bu cüreti günün birinde, İstanbul'da çıkan mecmualara, hatta vilâyetin resmi gazetesine yazılar göndermeye kadar vardırdım.

Hem de ne Fransızcaya ne de Türkçeye tam hakim olduğum halde. Hele o yazıların kabul edilip yayımlanmaları cüretime karşı duyduğum hayreti bile gölgede bıraktı. Sonra öyle bir yaştaydım ki, yüreğimde esen her rüzgâr bana aşikane bir heyecan veriyordu.

Ve bu heyecanların buhranı bir gün bana gazeller, manzumeler yazdıracak bir hezeyan nöbeti halini bile aldı!

İlk tecrübeler bende acayip bir kanaat uyandırmıştı:

Ve bu kafiyesi, vezni düzgünce bir şeyler karalamanın şair olmaya kâfi geldiğine inandım. Fakat çok şükür, bu yanlış telâkkiyi güdenler arasından çabuk kurtuldum, daha doğrusu çabuk kurtarıldım. Ve bana:

—Sen bu hülyadan vazgeç! Diyen büyüklerime itaat ettim.

Bilmem sanat kalesini yaygara ile fethine çabalayan favurili şairler, üstadın bu hayli manidar hatırayı anlatmasındaki inceliği sezebilecek kadar arif midirler? Kimbilir, ihtimal bunu okuyunca gülüp, üstadın amma çocukça hatıraları varmış, diyeceklerdir.

En ağırıma giden hareket Muallim Naci’den geldi

Uşşaklıgil:

— Ben, diyor, yarım asırlık yazı hayatımda, birçok haksız hücuma, manasız tarizlere uğradım. Fakat bunlardan hiçbiri beni Muallim Naci'nin bir hareketi kadar hırslandırmadı.

Müşahere mahşerine (maaşlı cehennem) çevirdiği Tercümanı Hakikat'a "Aşkımın Mezarı" başlıklı bir yazı göndermiştim.

Muallim Naci'nin bu yazımı: "Mezarda aşk aramak ölüde can aramaya benzer" kılıklı bayağı bir cümleyle neşrettiğini görünce hiddetten dişlerimle dudaklarımı kanatmıştım.

Sigarasını tazeleyen Halil Ziya, bu acı hatırasını gülerek tatlıya bağladı;

— Maamafih, onun bu ilk iğnelemesi bana bir aşı gibi yaramış olacak ki ondan sonra uğradığım hücumların zehirli tesirlerinden daima muaf kaldım!

Bu itibarla, muallim Naci'ye müteşekkir olmam lâzım.

Genç yazar tavuklarımla uğraşmaktan yazdıklarımı okuyacak zaman bulamıyor

Fırsat hazırlanmışken:

— Şu, dedim, son tarizlere ne dersiniz üstat? En genç şairlerden birisi:

— Biz, demiş, Halil Ziya'nın romanları kadar çocukça eser yazıp da neşretmekten utanırız!

Halit Ziya

— Yalan! Dedi ve gülerek ilâve etti:

— Onda hicap denilen hassa olsaydı kendi eserlerini ortaya çıkarabilir miydi?

— Bir diğeri de sizin bugünkü edebiyatla bahçenizdeki tavuklar kadar bile alakadar olmadığınızı söylüyor!

O yine güldü:

— Anlaşılıyor ki o delikanlı bahçemdeki tavuklarla meşgul olmaktan yazdıklarımı okumağa vakit bulamıyor!

— Ben de gülerek desenize üstat, diyecektim: Romancı değil tavuk hırsızı mübarek!

Fakat üstadın "eday vakur"ına bakınca bu lâtifeyi fazla hafif buldum ve kendimi bir pot kırmaktan üçüncü defa korudum.

Eğer ben onun yerinde olsaydım o sansar yürekli eleştirmenin iftirasını cevaplayıp:

— Elbet, derdim, çünkü, benim tavuklarım, bugünün yazar ve şairleri kadar cılk nesneler yumurtlamıyor.

Fakat belki Halid Ziya Uşaklıgil çamurlu bir inkâr çıkmazından şöhrete ulaşmak isteyen bu ateşli ihtiras kervanına taş almak istemiyor.

Anlaşılan, temiz ismine yeniden zifos sıçratmaktan korkuyor. Bu bana bahsi yeniden değiştirmek lüzumunu duyurdu.

Evimizde tanık olduğum aşk hüsranı

O eski günlerin gönül maceralarını sayfaların aynasına olanca hususiyetleriyle aksettirebilen romancıya:

— Üstad, dedim, kimbilir, hatıranızda ne canlı aşk sahneleri vardır?

O, sanki bu suali bekliyormuş gibi derhal

— Size, dedi aşk kelimesini her duyuşumda daima önce aklıma gelen bir macerayı anlatayım.

Annemin hususi hizmetlerini gören bir cariyesi vardı.

Gülter adında esmer, karakuru, çatıkkaşlı, mağmum çehreli bir Çerkez kızıydı. Güzel değildi. Fakat herkes tarafından sevildiğini düşünerek "çirkindi" diyemeyeceğim.

Temiz huylu, iyi ahlaklı ve kibirli denecek kadar da ciddiydi.

Kardeşimin evlenişinden sonra, birdenbire hastalanmış!

— Verem olduğu söylendi. Fakat hastalığının bulaşma ihtimaline rağmen evde tedavisine karar verildi: Çünkü annem onun dışarıya gönderilmesine bir türlü razı olmamıştı.

Bir gece, eski dadılardan biri, bize Gülter'in bir ricasını bildirdi. Kardeşimi görmek istiyormuş. Hayli hayretle karşılanan bu garip rica derhal yerine getirildi: Etem'i onun odasına götürdüler. Ve yalnız bıraktılar.

Hastanın yanından yarım saat sonra çıkan kardeşimin benzi korku verecek kadar sararmıştı. Biz merakla etrafını çevirdik ve o, sıtmalı gibi titreyen bir sesle anlattı: İçeri girince yatağın bir ucuna ilişmiş, bir kelime söylemeden Gülter ona uzun uzun bakmış. Sonra kansız elleriyle hastalıktan bütün bütün ufalmış yüzünü kapamış: Sarsılışlarını belli etmemeye çalışarak sessiz sessiz, ağlamış.

Nihayet, ancak duyulabilecek bir sesle:

— Etem Bey, demiş, ellerinizi bir lâhza bana vermez miniz?

Ve kardeşimin ellerini dudaklarına götürmüş, hıçkıra hıçkıra defalarca öptükten sonra kaşını yastığına bırakmış artık gidin ve mutlu olun, demiş.

Bu hikaye o zaman, kardeşimin genç zevcesini bile hüngür hüngür ağlatmıştı.

Hattâ dinlediklerimin hakiki mahiyetini anlamayacak kadar küçük yaşıma rağmen ben bile, sezdiğim o derin ve gizli facia karşısında gözyaşlarımı tutamamıştım. Bu romantik sevdanın anılışıyla aydınlık gözleri hoşlaşan "Aşk-ı Memnu" yazarı, acıklı hikayesini kendisine sahi bir cümleyle tamamladı ve:

— Gülter, dedi, bütün hayatınca gizlediği bu zavallı sırrı böylece açığa vurdu.

Ve birkaç saat sonra da, kendisine hiçbir sevinç nasip etmeyen dünyadan göçüp gitti! Vakti yaklaşan treni kaçırmak korkusu, Güller'in matemini bir dakikadan fazla tutmama mani oldu.

İzmir’de yabancı okuldaki öğrenimim eleştiri konusu oldu

Ve lâkırdı eski günlere intikal etmişken üstadın biraz da mektep hatıralarını yokladım :

— Ben, dedi, İzmir'de, bir ecnebi mektebinde okuyan ilk Türk’üm diyebilirim. Bu durum milliyet hissini taassup haline vardırmış olan o muhitte beni hayli eleştiriye maruz bıraktı.

Rahipler, merkezleri Viyana'da ve Venedik'te bulunan bir zümreydi. Türkiye'de şube açmalarına Ermeni Katolikleri sebep olmuştu.

Mektebin Ermeni hocaları içinde, cidden âlimler, fen bilginleri vardı:

Meselâ dinî merasimlerle tatbikathaneyi ve kütüphaneyi idare eden bir rahibi hatırlarım.

O ihtiyar, fakat zinde ve uzun boylu, dik başlı, eli hürmetle öpülecek okumuşlardandı.

Bir gün, hiç unutmam, Antranik (Kırcıkyan) Bey'in tercüme ettiği, A. Ganot’un İlm-i Hikmeti Tabiiyye'sini okuyordum. O şimdi adını hatırlayamadığım rahip başıma dikildi ve bana :

— Siz, dedi, Ermeni harflerini bilmiyorsunuz değil mi?

Sebebini anlayamadığım bu sorguya:

Hayır! Cevabını verdim.

— Yazık deyip ilâve etti:

— Eğer bilseydiniz, bizde, bu yolda ve Türkçe telif edilmiş birçok kıymetli eser bulabilirdiniz!

Ermeni harflerde Türkçe... Ben bunu büyük hayretle dinlemiş ve muhatabımın yüzüne garip garip bakmıştım.

O hiçbir şey söylemeden uzaklaştı. Fakat, beş dakika sonra yeniden yanıma geldi ve elindeki koca bir cildi önüme koyarak :

— Bu, dedi, bir coğrafya kitabıdır. Ermeni harflerde yazılmıştır. Fakat tamamen Türkçe.

Ve beni daha fazla merakta bırakmamak için izah etti :

— Mekhitarist rahipler; Ermeniceyi bırakmış olan Ermeni Katolikleri için bir kütüphane hazırlamış. O zengin kütüphanedeki bütün kitaplar, Ermenice harflerle, fakat Türkçe yazılmıştır!

Güldüm :

— Eğer bizim alnamelar, ellerini biraz, daha ağır tutarsa, özlü eser bulabilmek için Ermeni harflerini öğrenmekten başka çare kalmayacak.

Üstad!

Yeni romana başlamak için zamanım kalmamış olabilir

Ve "üstad"lığı bir çoklarında olduğu gibi lâfta kalmayan değerli muhatabımı, biraz da eserleri etrafında konuşturmak istedim:

— Mavi ve Siyah'ın, Aşkımemnu'nun lisanlarını sadeleştirip yeni harflerle bastıracağınız söyleniyor. Bu rivayete inanabilir miyiz?

Uşaklıgil:

— Doğrudur. Fırsat bulursam yapacağım, dedi.

Sonra gülerek ilâve etti:

— Fakat bilmem utanmadan bastırabilecek miyim?

Mavi ve Siyah gibi romanları çocukluğunda yazıp yayımlamaktan utandığını söyleyen şair taslaklarına yapılan bu ince göndermeye güldüm ve:

— Yeni bir roman, dedim. Niyetiniz yok mu?

— Buna cesaretim yok değil. Fakat uzun soluklu bir kitap yazmak için cesaret kadar zaman da lazım. Ve bu ikincinin mevcudiyetine karşı duyduğum şüphedir ki beni yeni bir romana başlamak niyetinden vaz geçiriyor.

Çünkü yarıda bırakmayacağıma emin olamayacağım bir işe girişmek istemiyorum.

İçimden gelen uzun ömür temennisini sahte bir kelime kalıbına sokmaya bir türlü dilim varmadı. Ve sükûtu tercih ettim.

(Naci Sadullah / 23 Nisan 1936 / Perşembe dergisi / Arşiv çalışması, dizgi: Serhan Yedig)

#halit ziya uşaklıgil #turkedebiyati

0 notes