Tumgik
#Meer en bos
djdejong · 2 years
Text
Meer en bos ons hondje laten wandelen
Meer en bos ons hondje laten wandelen
Het is allemaal niet helemaal mijn ding maar soms moet je even naar Meer en Bos om ons hondje te laten wandelen. Het is 16 graden en eenbeetje vochtig dus is het ook gelijk tijd om is flink op de knietjes te gaan zitten in het bos. Vriend! is altijd helemaal blij en weet precies welke sloot waar is. Hij was vandaag een beetje aan het blaffen maar ach. Iemand was zijn oppas hond kwijt en liep dat…
Tumblr media
View On WordPress
0 notes
franavu · 9 months
Text
Met de Regen op Weg
So, there was a comment in the fireside chat (the worlds beyond number patreon is absolutely worth it, btw) about translating the Rain Road song.
And I thought, well I do the occasional fantranslation and the Netherlands has a long history of songs about the sea, and it's a beautiful song...
So I translated it to Dutch. I have never translated any songs before, but to my limited ear it fits fairly well with the music. It's by necessity a pretty loose translation, but I think I got the vibe mostly right. I'm actually quite proud of it.
So "Rain Road" in Dutch:
Met de Regen op Weg
Waar de golf de hand van ‘t groen geraakt En het bos de kalme zee Vertrouwen wij op het getij En liefde eeuwenoud (refrein) Leg je deken op de bosgrond neer En de woeste golf, die beukt niet meer En omarm mij, lief, wie gauw zal gaan Met de regen op de weg naar zee (brug) Zaait de zoute wind in kille grond? Waaien zomers aan ons weg? Scheuren stormen ons toch uit elkaar? Met wal en hemelblauw? (refrein) Ik ben de deken die op bosgrond ligt Ik ben de kalme golf, die niet meer beukt En omarm mij, lief, dat gauw moet gaan Met de regen op de weg naar zee Met de regen op de weg naar zee
132 notes · View notes
deberghuthorizon · 7 months
Text
Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media
Met de Berghut het bos in!
Claudine bracht ons deze namiddag helemaal naar Beisbroek.
We leerden over mos, paddenstoelen, de omtrek van de bomen, de schors en nog zoveel meer.
Maar we maakten ook nog tijd om te genieten van het buitenleven!
7 notes · View notes
fransopdefiets · 5 days
Text
Dag 1 20-5 Zeewolde
Gisterenavond woog ik alle tassen en de uitkomst viel me niet mee. Ik zit op ruim 24 kilo en dat is vijf kilo meer dan anders. Dat is mede te danken aan alle extra warme kleding, een groter kookstel en extra gas. Tel daar je eten dat je onderweg koopt en twee liter water bij op en je snapt mijn fronsende hoofd. Ik ben benieuwd wat mijn knieën daar van vinden.
Vanmorgen zaten we precies om kwart over acht op de fiets, we dat is Mayke en ik, want ik kreeg een uitgeleide. We reden langs de rand van het Twiske naar Amsterdam Noord en vervolgens achter het Centraal Station langs naar IJburg. Volgens Mayke fiets je mooier over de Nieuwendammerdijk en de Schellingwoudebrug en ik denk dat ze gelijk heeft.
Vervolgens langs de Diemerzeedijk naar Muiden en daar dronken we koffie en namen we afscheid. Of nou ja, afscheid. Eind juni zien we elkaar weer in Tromsø, ijs en weder dienende. Maar het zal even duren voor we elkaar weer vast kunnen houden.
Na het afscheid klopte ik op de Ossenmarkt aan bij Barend voor een brunch, een stevige groenteomelet. En toen moest ik het toch echt verder zelf doen.
Vanaf Muiden kun je verder langs de zeedijk naar Muiderzand en dan over de Hollandse brug naar Flevoland. En dan volg je het buitendijkse fietspad langs de randmeren.
Ondanks een noordoostenwind en de warmte schoot het nog best aardig op, totdat ik ter hoogte van Spakenburg besloot slim te zijn en een stuk Flevopolder door het bos af te snijden. Dat kan wel, als je de nummertjes van de fietsknooppunten maar goed onthoudt en daar ging het dus mis.
Zodoende besloot ik uiteindelijk om niet meer naar Hierden te fietsen maar op de staatsbosbeheercamping van Zeewolde te gaan staan. Daar is het heerlijk rustig en er zijn nauwelijks gasten. Wat even wennen is, is het ontbreken van een beheerder, je doet zaken met een computerscherm in een hokje. En dan moet je natuurlijk weer een account aanmaken en een wachtwoord verzinnen en alle plagen van deze tijd ondergaan. Je kunt dan wel net doen alsof je een gepensioneerde nomade bent, je bent nog steeds met allerlei digitale touwtjes verbonden met de maatschappij.
Afgelegde afstand: 80,6 km
Gefietste tijd: 5:58
En mijn knieën vinden het tot nu toe OK al zeuren ze wel.
Afstand langs de meridiaan tot de Noordkaap 2.342 kilometer.
2 notes · View notes
devosopmaandag · 12 days
Text
Verdwenen paradijzen
“Vlinders en bloemen, de donkerrode aarde van de Quantocks en witgepleisterde huisjes in het bos. Dagen zonder einde, met geen ander doel dan met wijd open ogen door de velden naar zee lopen en door de getijdenpoelen waden. Waarom kan mijn film niet terugkeren naar dat paradijs.”, schreef Derek Jarman toen hij 49 was. Drie jaar later stierf hij.
“Terwijl ik dit schrijf komen al die ervaringen weer bij me boven, veertig jaar en meer nadien – het rustgevende gedruis van de golven, en de zilte geur – jongensjaren, het schelpen graven, blootsvoets, met opgerolde broekspijpen – al oogstend de kreek langs – de geur van de zeggevelden ....”, schreef Walt Whitman honderd jaar voor Jarman.
Het verdwenen kinderparadijs is een krachtige literaire bron en wordt ten onrechte als een uitgekauwd onderwerp gezien. Wie zijn of haar schouders ophaalt voor dat verlies is een cynicus of heeft te veel pijn opgedaan als kind.
Gisteren zat ik in de benedentuin, onder het lichtgroene dak van een grote beuk. Ik zag dat er in het gras gewroet was. Reeën, volgens eigenaar Craig, ze zoeken de laatste beukenootjes. Ik hoorde de Maulde stromen, en zachter, bijna als geritsel, het stroompje dat kronkelend achter mij loopt. Het was daar dat ik eerder voor het eerst van mijn leven een onooglijk geel bloemetje zag, de 'goudveil'. De hemel was stralend blauw, Mont Loron stond pront in mijn blik. Mijn borduurwerk liet ik zakken. Ik was voor even in een paradijselijk moment beland. “Het was. Het zal nooit meer zijn. Herinner.”, schrijft Paul Auster tot slot in 'Het spinsel van de eenzaamheid. Twaalf dagen geleden stierf hij. Ik zal hem herinneren.
Ik kwam op dat goed bewaarde kinderparadijs omdat ik achterin de benedentuin een pol met dotterbloemen vond. Ze horen niet hier maar duizend kilometer noordelijker. Dotterbloemen vormden met zwanenbloemen, pinksterbloemen, en lisdodden mijn bloemenwereld als Indisch kind in het Friese weidelandschap. Ik hoefde maar de straat uit te lopen en ik kon ze al tegenkomen. Dat duurde niet lang, want de nieuwe tijd stond met heipalen en hijskranen te dringen.
Walt Whitman groeide op op Long Island. Hij schrijft over iets waar hij zielsveel van hield: het rapen van meeuweneieren. Onlangs kreeg een 71-jarige Brit zijn derde gevangenisstraf voor het stelen van enkele duizenden eieren uit nesten van zeldzame vogels. Hij had het als jongen van zijn vader geleerd, en kon er niet mee stoppen. Zijn verzameling oogt prachtig. Op onze kwetsbaar geworden planeet en in ons schuldig natuurbewustzijn is het rapen van meeuweneieren en nachtzwaluweieren volstrekt taboe. Het is een ander soort dood van dat kinderparadijs. Ooit vond ik samen met Baukje Fokkema, op ons negende, een kievitsei in de weilanden van Wolvega. We waren euforisch. Het was, het zal nooit meer zijn, herinner.
2 notes · View notes
jurjenkvanderhoek · 1 month
Text
HUT IN HET BOS ALS WIJKPLAATS IN DE NATUUR
Tumblr media
Een wondere wereld is het, die ik binnenga in Museum Galerie Heerenveen, op dit moment. Een mysterieus bos betreed ik, een magisch woud. Maar is het wel een boomgaard dat ik zie, een veld met oprijzend gewas. Ik kijk in de donkerte van de duisternis, de nachtelijke uren waarin de betovering van het onzichtbare op een hoogtepunt is. Want er is niets te zien achter de stakerige boomstammen, zo zolang het niet wordt aangelicht. Zo zolang er geen lichtpunt is die de omgeving waarneembaar maakt. Rob Regeer ontsteekt daarom een licht op dat schijnt vanuit een verborgen bron in zijn donkere werken. Is dit het heldere licht van een volle maan of de jager met zaklamp op zoek naar een prooi, jongelui die gedropt zijn en verbeten een uitweg zoeken. Het geeft althans een onwerkelijke sfeer, zet een surrealistische werkelijkheid.
In dat decor spelen oranje stippen een bijrol waar een eenzaam huis de dubieuze hoofdrol krijgt toegeschreven. Die oplichtende punten lijken vuurvliegjes, die het licht van de dag aten om het uit te spuwen in de nacht. Het daglicht klinkt zo door in de nachtelijke duisternis. Yin en yang. Maar het blijken geen puntjes te zijn, maar putjes in de compositie. Wie het werk tot op armlengte nadert ontdekt dat de schildering eigenlijk een reliëf is. De materie ligt dik op het doek. De stammen verheffen zich waarin de putjes verf zich verlagen. De vuurvliegjes blijken kleine klankschalen. Het licht echoot zo geluidloos door het bomenbos.
Tumblr media
Die hoogdruk in de verflaag geeft de sfeer een werkelijk voelbare diepte. Het is geen geschilderd perspectief, maar een opgelegde tastbare derde dimensie. Regeer laat overigens geen vergezicht zien, de omgeving is plat tweedimensionaal weergegeven. Er is geen doorkijk naar een einder. Maar door te werken in beeldverhoging en met zichtverlaging wordt een natuurlijke ruimte gecreëerd. Een vierde dimensie is gemaakt door kleurspeling en lichtverhouding. In deze ruimte komt alles samen, voert het gevoel de boventoon. Is de werkelijkheid abstract, versimpeld de realiteit. In de derde worden vragen gesteld die in de vierde dimensie lijken beantwoord.
Regeer maakt niet zomaar ondefinieerbare platen van de realiteit. De kunstenaar wil mijn verbeelding prikkelen door ongerijmde voorstellingen te maken. Mij op een verkeerd been zetten zodat ik ga nadenken over wat ik zie. Mij ga bezinnen op de actualiteit. Maar eerlijk gezegd zie ik het wereldnieuws en de huidige problemen in het ecosysteem niet terug in zijn betrekkelijke schoonheid. De hut in het bos schept vooral een unheimisch gevoel, maar misschien is dat juist ook wel het moment van bezinnen. Nadenken over hoe leeg en onwerkelijk de werkelijkheid straks zal zijn, wanneer wij niets doen aan de afbraak van de natuur door ons toedoen. Want het bos van Regeer is ontbladerd, zelfs kijk ik wel dwars door stammen heen. De afbraak heeft hij in zijn schilderijen ingezet. En daarin huist de mens in  een gezellig aangelichte sfeer in een huisje midden in het bos. Als een Bijbelse Noach, van God verlaten maar toch zo dicht bij het antwoord op de vraag.
Tumblr media
Regeer verheerlijkt deze verlatenheid door de intieme toevlucht, het huiselijke asiel, meermalen in 24-delig tableau te plaatsen. Voortdurend hetzelfde huis van onder gezien, in een gewijzigde kleurstelling en een helder tot duister licht. De aldoor veranderende weersomstandigheid ter plaatse. Een eenvoudige opzet die zich telkens herhaalt, een weerklinkende sfeer. Diezelfde optrek komt terug in andere hoedanigheid met een meer uitgewerkte omgeving. Maar aldoor blijft het vreemde en vage gevoel. Het is wel een wijkplaats, maar je weet niet wat je kunt verwachten van de inhoud. Wat daarbinnen achter dat verlichte venster zich afspeelt blijft de vraag. Zo stelt Regeer in zijn werk vragen die onbeantwoord blijven. De oplossing moet ik zelf aangeven. Zo zoals dat meestal werkt in en door een kunstwerk. De beschouwer geeft bescheid.
Tumblr media
Een apart onderdeel in deze opstelling bij Museum Galerie Heerenveen is het plateau met ruimtelijke bouwwerken in MDF. Op klein formaat zijn deze huizen modellen van hutten en kappellen. Onderkomens belangrijk in de omgeving van Kellerjoch in Oostenrijk. Voor Regeer ter inspiratie een geliefde plek. In de bergen en door de bossen. Om de sfeer raak te treffen was het voor hem niet genoeg enkel de omgeving weer te geven op het geschilderde vlak, maar wilde hij ook de ruimte in. Daarvan is het dorp de weerslag. Zijn dorp, het Regeer. Aldus wordt de bezoeker van deze kunstruimte de wereld van Rob Regeer in getrokken. Ervaart de schoonheid die niet schijnt te kloppen. De verbeelding krijgt er de ruimte zich te uiten. Het werk ontroerd op een onbestemde manier. Het past esthetisch juist, maar achter die luister klinkt een duister geluid. Het gebeelde mysterie is onheilspellend.
Expositie “Into the Woods”. Schilderijen en ruimtelijk werk van Rob Regeer bij Museum Galerie Heerenveen (MUGA), Minckelersstraat 11 in Heerenveen. 24 maart tot en met 5 mei 2024.
3 notes · View notes
overprikkelqueer · 5 months
Text
Lekker m'n broertje influencen door spelletjes mee te nemen als ik naar hem toe ga zodat hij meer leuke dingen te doen heeft met de begeleiding >:)
Ik heb UNO en Skip-bo al aan hem gegeven, Skip-bo is zijn all-time favoriet nu, ik heb hem eergisteren geïntroduceerd aan LAMA: Leg Alle Minpunten Af! en die vond hij ook leuk dus die krijgt hij binnenkort ook, en ik ga hem introduceren aan Beverbende, want ik denk dat hij die ook wel leuk gaat vinden.
Ik heb zelf een hele verzameling met spelletjes, en het is leuk om te zien dat m'n broertje nu langzaam uitbreid.
6 notes · View notes
bramsnor · 4 months
Text
Hoi, hier Kato even.
Ik maak veel mee en wordt overal naar toe meegenomen en daar leer ik veel van. Maar geen schokkende dingen die mijn verhaal hier spannend maken, dus wil ik er niet te veel over laten schrijven. Ik wordt wel op de proef gesteld op een soort roltrap wat oppassen is natuurlijk.
Vandaag dachten we in natuurgebied “ de Kwakel” te gaan wandelen maar daar mag ik als hond ook weer niet in. Dat “ Zuid-Hollands Landschap” wordt mijn baas en ik niet blij van. Er worden steeds meer percelen afgesloten omdat er die kutvogels daar de ruimte krijgen. En dat terwijl ik geen zier geeft om die vogels.
Uiteindelijk zijn we in het stuk bos gaan snuffelen waar altijd veel roofvogels zitten volgens die Snor. Zo gauw ik weer noemenswaardige dingen meemaakt schrijven (laat ik) we er weer over.
Groeten Kato 🐈
Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media
2 notes · View notes
euroadventure · 1 year
Text
Espot - Sant Maurici d'Espot - Martinet
Vrijdag 28 april
Het zonnetje schijnt! Na mijn ontbijt rij ik terug naar beneden, naar het dorpje. Ik parkeer mijn auto en loop naar de shuttle taxi's. Ik had gisteren afgesproken dat ik om 9 uur daar zou zijn. Wanneer ik aankom is het nog 'tranquilo' want we vertrekken pas als het busje vol is, wordt mij verteld. Prima, dan ga ik eerst een cafe con leche drinken bij de lokale bar op de hoek.
Tegen half tien kan ik toch gaan, onderweg bij een camping pikken we nog mensen op vertelt de chauffeur. Het blijkt een jong Nederlands gezin uit Eindhoven te zijn. We raken gelijk gezellig aan de praat. Ger, Yvon en hun drie kinderen Floris, Vilein en Valerie (ik hoop dat ik het goed onthouden heb 😉) gaan net als ik de route rond het meer 'Sant Maurici d'Espot' wandelen. Extra respect voor hun, omdat hun jongste dochter 4 jaar oud is en Yvon zwanger is 🙌🏻.
Bij het startpunt lopen zij de Ratera ronde van west naar oost en ik net andersom. Ook plak ik er nog een stukje aan vast. Ik loop nog door naar de 'Refugi d'Amitges'.
Tumblr media
Er is inmiddels wat sluierbewolking, maar toch voel ik het zonnetje toch ook goed branden. Al snel loop ik in mijn t-shirt verder.
Ik start bij het grote meer en het uitzicht is al erg mooi in het ochtendlicht.
Tumblr media
Ik word het bos in gestuurd richting 'Cascade Ratera', een mooie waterval maar ik had er misschien iets meer van verwacht...of misschien ben ik al wat verzadigd door alle watervallen die ik in mijn leven heb gezien 😂.
Na de waterval loop ik vooral omhoog en kom ik bij het meer 'Estany de Ratera' uit wat er prachtig bij ligt, zeker wanneer de zon nog even goed doorkomt. Mijn eerste stop, even wat drinken en eten, voor ik weer verder wandel.
Tumblr media
Het meer laat ik achter me en ik sla af richting de berghut.
Tumblr media
Voor ik daar ben passeer ik wederom een meer 'Estany de les Obagues de Ratera' (meren vervelen daarentegen nooit 😊) ook hier geniet ik weer volop!
Ik ben hier totaal alleen, samen met een eend 🦆 die hier in het meer ronddobbert.
Tumblr media
Heerlijk...ook hier even een korte break 😊.
Tumblr media
Ik tik de 2440m aan voor ik uiteindelijk uitkom bij de berghut.
Tumblr media
Naast de berghut blijkt er nog een groot meer te liggen 'Estany Gran d'Amitges'. Dit meer is nog bijna geheel bevroren. Hier hou ik mijn lunchpauze en blijf hier zeker een half uur rondhangen.
Tumblr media
Ik daal weer af naar de Ratera route en wanneer ik net weer op de route ben, kom ik het Nederlandse gezin weer tegen. Tot nu toe heeft de jongste nog alles zelf gelopen en ze vertelt het met veel trots. Ook vertellen ze mij dat er straks nog een lastig stuk komt door sneeuw en water van een kleine waterval. Ik ben benieuwd!
Ik loop verder en heb nog een prachtig uitzicht over het grote meer 'Sant Maurici d'Espot'.
Tumblr media
En dan kom ook ik bij de waterval en het stuk sneeuw. Het lukt mij vrij aardig om het stuk te passeren, maar ik heb dan ook wandelstokken. Ook ik zak een keer diep weg in de sneeuw...hoe hebben ze dit gedaan met de kids? Wauw, nogmaals respect!
Uiteindelijk ben ik tegen 15uur weer bij de shuttle standplaats, waar ook de Nederlanders inmiddels aan komen lopen. De jongste, maar ook de andere kinderen hebben alles zelfstandig gewandeld, superknap!
We moeten nog even wachten op de shuttle en kletsen nog wat bij. Wat blijkt...Ger, Yvon en de kinderen komen haast elke zomer naar Zoutelande toe, zo ook komende zomer. Hoe toevallig is dat nu weer?! Wie weet komen we elkaar dan nog tegen deze zomer 😎.
We nemen afscheid en ik reis vandaag weer verder. Ik sla nog wat te drinken in voor ik doorrijd. Ik rij richting een plaatsje vlak voor het dorpje Estana. Morgenochtend kan ik, mits het mooi weer blijft, daar nog een simpele wandeling maken. Onderweg weer prachtige vergezichten!
Tumblr media
In La Seu d'Urgell waar ik vorig jaar nog op een camperplaats heb gestaan stop ik voor grote inkopen te doen. Ik blijf er nu niet, maar rij nog een twintig minuten verder tot het dorpje Martinet waar ik vanacht wel blijf staan. Ik kan nog tot half 11 prima buiten zitten zonder jas, overdag was de temperatuur in het dal inmiddels opgelopen tot 27,5 graden...
7 notes · View notes
brilmans · 7 months
Text
Wandelen in het Savelsbos
Tumblr media
De paden op
De paden op, de lanen in, vooruit met flinke pas
Met stralend oog en blijde zin
En goed gevulde tas
De Zonne lacht ons vrolijk toe
Ons groet der vooglenzang…
Terwijl ik over de Romboutsweg been, bekijk ik nog even op de wandelkaart van Staatsbosbeheer waar de grafheuvel precies te vinden is, daar wil ik namelijk als eerst heen. En aangezien ik niet van plan ben de voorgestelde route te volgen -daar houd ik niet van- en de wandeling ben aangevangen bij een zelf gekozen vetrekpunt is het verstandig de situatie even rustig te overzien. Zoals de kaart doet voorkomen moet ik eenmaal in het bos noordwaarts en kan ik gewoon het pad volgen. Wel opletten dat ik de Henkeput, een mysterieuze artificiële diepte, niet voorbij loop.
Tumblr media
Ingang van de Steinberggroeve.
Direct als ik het Savelsbos betreed, stuit ik op de ingang van een in onbruik geraakte mergelgroeve. Helaas is de mijn afgesloten. Meer dan een foto zit er dus niet in. Ik kijk, klik en zet de wandelpas weer in. Het is stijgen en dalen.
Het Savelsbos
Het Savelsbos is een hellingbos dat zich gevormd heeft op een heuvel van kalksteen en grind. Op diverse plekken wordt de heuvel doorkruist door droogdalen ofwel grubben. Doordat de bodem boven op de heuvels armer is dan die in de dalen is de vegetatie in het bos zeer gevarieerd. Vooral de dalen zijn indrukwekkend begroeid. Maar niet alleen de begroeiing maakt een bezoek aan het Savelsbos de moeite waard. De historie van het bos is minstens zo interessant: grafheuvels uit de bronstijd, diverse eeuwenoude kalksteen groeves, een monumentale grindgroeve, de Henkeput, prehistorische vuursteenmijnen en het een Neolithische werkplaats. Een historische hotspot dus. Maar dan een die je ongestoord kunt bekijken, want veel bekijks trek het, vreemd genoeg, niet; ik liep er nagenoeg alleen.
Tumblr media
De gereconstrueerde bronstijd grafheuvel
Ondergrondse praktijken
De grafheuvel bleek een reconstructie, daar was ik snel op uitgekeken, maar de overige bezienswaardigheden waren meer dan de moeite waard. Per abuis, ik weet niet of ik een officieel pad heb gevolgd, ontdekte ik in de buurt van de Henkeput een soort grot. Het bleek, ik zocht het op, de Abri van Rijckholt. Net als de Henkeput wijzen krassen in het gesteente erop dat het door mensenhanden is gemaakt. Wanneer is niet helemaal duidelijk. Al vertonen de haksporen in de abri veel overeenkomsten met die in de Neolithische vuursteenmijn, mijn volgende bestemming, verderop.
Tumblr media
De Henkeput.
Tumblr media
De Abri van Rijckholt
Terwijl ik op het bankje voor de ingang koffie uit mijn thermosfles nip, mijmer ik over hoe het er zo’n 5000 jaar geleden in het Savelsbos aan toe ging. Gezien de enorme berg vuursteen en de rondslingerende afslagen moet het er een drukte van jewelste zijn geweest.
Tumblr media
Een enorme hoeveelheid verzameld vuursteen op het ‘Gand Atelier’ voor de vuursteenmijn van Rijckholt.
Als de koffie op is, maak ik me klaar voor het laatste stuk van de wandeling. In de buurt van Moerslag moet nog een groeve zijn.
…Daarom vooruit en inde maat
Zo netjes als ’t maar kan
Nu ’t eensgezind en ordlijk gaat
Heeft elk plezier er van
Tra-ta-ta-ta bom, bom, tra-ta-ta-ta bom, bom
Heeft elk plezier er van.
Zelf wandelen
Zin om zelf te wandelen in het Savelsbos. Bekijk hier de wandelroute door Savelsbos van Staatsbosbeheer.
3 notes · View notes
peterpijls1965 · 1 year
Text
Tumblr media
Een verlaten boshuisje in het Savelsbos
Het Savelsbos tussen Maastricht en Cadier en Keer is een gewilde toeristische bestemming geworden, sinds ik er dertig jaar geleden voor het laatst was. De 6000 jaar oude vuursteenmijnen onder het bos worden nu opgeknapt, zo´n 125 jaar nadat een Belgische archeoloog vanuit de trein vermoedde dat ze er moesten liggen.
Toen ik er in de tweede helft van de jaren ´90 drie keer in de week ging hardlopen, was het Savelsbos meestal uitgestorven. Behalve laag over mijn hoofd vliegende roofvogels die hun nest verdedigden en reeën ontmoette ik zelden iemand in het enige natuurlijke hellingbos van Nederland. Wel herinner ik me, en misschien wel mede daarom, een aantrekkelijk soort beklemming die me wel eens overviel als ik daar aan het draven of mountainbiken was.
Ik denk dan aan het leegstaande huisje in een van de dalen, dat misschien ooit onderdak bood aan boswachters, een gewoon gezin of kluizenaars die elders in het Savelsbos in de 19e eeuw ook al afzondering vonden.
De wetenschap dat zo´n 15 meter onder me prehistorische vuursteenmijnen lagen, toen ongetwijfeld nog in weinig bezochte en verstoorde duisternis gehuld, droeg bij aan de toverachtige en ook wel spooky sfeer die me daar altijd wel overviel. De aanwezigheid vlakbij van verlaten en deels instortende mergelgrotten droeg daaraan bij.
Ik werd als ik mijn hardlooptraining even onderbrak om te rusten soms de aanwezigheid gewaar van mensen die er allang niet meer leefden en werkten. Het was een sensatie die niets met mijn latere psychische ontregeling te maken had, maar er misschien wel een aankondiging van was.
Ook in die tijd, ik was 27, had ik alleen thuis namelijk mijn eerste rand-psychotische ervaring. In die jaren werd studente Tanja Groen vlakbij het Maastrichtse kerkdorp Heugem waar ik toen woonde waarschijnlijk het doelwit van Marc Dutroux. Ook met die ingrijpende gebeurtenis zo dicht bij mijn hoekhuis op een anoniem woonerf, hield ik me misschien meer bezig dan goed voor me was. Dat ik toen ook een bad trip meemaakte op Mexicaanse paddo´s, die een kloeke middag mocht duren, droeg denk ik ook niet bij aan mijn mentale evenwicht.
Niet lang daarna ontmoette ik mijn latere vrouw. Ik vertrok uit het Maastrichtse kerkdorp Heugem, vlakbij het Savelsbos, gelegen aan de doorgaande weg van Maastricht naar Eijsden waar Tanja Groen spoorloos verdween.
Na wat omwegen kwam ik tien jaar geleden terug naar Limburg. Niet naar het diepe zuiden ditmaal, het gebied van het voor mij mythische Savelsbos, maar ik landde toevalligerwijs in het uiterste noorden van de provincie. Daar leid ik nu een leven dat verdacht veel lijkt op mijn solitaire bestaan in het dorp even buiten Maastricht, het stille heuvelbos met het verlaten huisje onder handbereik.
Daarmee zou de conclusie gerechtvaardigd kunnen zijn dat ik netto niet veel verder ben gekomen in mijn leven. Het zou ook kunnen dat ik terugkeerde naar een voor mij natuurlijke staat van zijn, maar dan met geamputeerde benen en paar overwonnen verslavingen verder.
Het vervallen huisje in een dal van het Savelsbos, waar ik dertig jaar geleden zo naar keek, heeft hier in Venray een treffend lijkend tweelingzusje. Het betreft een verlaten bouwval in een park vlakbij mijn appartement. De krotwoning doet me altijd sterk denken aan het gedoemde boshuisje uit de horrorfilm The Blair Witch Project.
Het griezelhuisje hier in Venray wordt denk ik binnenkort gesloopt. Alleen kan dat niet de enige verklaring zijn voor mijn levenslange hobby om naar dat soort onroerend goed te staren. Misschien heb ik serieuze progressie geboekt als ik het op een dag nooit meer doe.
8 notes · View notes
djdejong · 2 years
Text
Hondje uitlaten in de Hoek
Hondje uitlaten in de Hoek
[fb-button] Dinsdagavond houden we altijd als uitje voor ons honden vriendje Vriend!. Die jongen is dan best lang alleen thuis en dan als beloning lekker ergens hollen en als het lukt het water in en balletje gooien. Meestal gaan we naar Meer en Bos, de duinen, Het strand of net als vandaag naar Hoek van Holland langs de Nieuwe waterweg. Het plekje langs de Nieuwe waterweg is vooral met eb een…
Tumblr media
View On WordPress
0 notes
havenpoort · 10 months
Text
Ontstaan zandsteenfabriek De Arnoud
Tumblr media
In 1904 werd de Kunstzandsteenfabriek Arnoud opgericht. De duinen werden verder afgegraven ten behoeve van de zich uitbreidende bollenteelt. In deze fabriek werden stenen  gemaakt voor bouw van woningen in de groeiende steden.
Het bedrijf ging later Van Herwaarden heten, maar hierover meer in een volgende aflevering van mijn blog.
De kalkzandsteenfabriek tussen Hillegom en Lisse, Arnoud, is wellicht de bekendste fabriek in de Bollenstreek. Het was een complex met een fabriek, arbeiderswoningen en een directiewoning gelegen aan het Elsbroekkanaal.
Tumblr media
De ambitieuze Baron van Hardenbroek had grote plannen. Er was een nieuwe techniek om stenen te produceren. In 1881 werd in Berlijn patent verleend “op een werkwijze ter vervaardiging van kalkzandsteen door inwerking van hogedruk stoom op een mengsel van kalkhydraat en zand….”. Zand in overvloed, en kalk kon uit België aangevoerd worden.
Er moest nog wel een fabriek ontwikkeld worden. Men liet er geen gras over groeien: Op 24 sept. 1903 werd bij de kamer van Koophandel ingeschreven ‘Kunstzandsteenfabriek Arnoud’.
De fabriek komt bij het af te graven gebied tussen Hillegom en Lisse, dicht bij de Ringvaart. Het Veenenburg-Elsbroek kanaal wordt gegraven. Zand kon nu afgevoerd worden. In die tijd is praktisch alle transport over water. Transport met vrachtwagens kwam pas veel later. Dus materiaal voor de fabriek, kolen, kalk uit België, olie enz. werd aangevoerd met zeilschepen.
Tumblr media
De productie van stenen begint in augustus 1904. De geproduceerde stenen werden ook per schip afgevoerd. We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar toen De Arnoud begon was er geen waterleidingnet of elektriciteitsnet. Voor de fabricage van de stenen was stoom nodig en dus was er een eigen stoommachine en werd een generator aangedreven die voor verlichting en kracht zorgde.
De productie van stenen was meteen een succes en kwam in 1904 al op 7 ½ miljoen uit.
Wat zal het een bedrijvigheid geweest zijn bij de afgravingen, in en om de fabriek en bij de fabriekshaven. Veel handwerk, dus inderdaad was het goed voor de werkgelegenheid. Bedenk dat de holle wegen waar ds. Craandijk over rept nu meters boven het niveau van de bollenvelden liggen (Loosterweg, Veenenburgerlaan).
We kunnen ons dan voorstellen hoeveel zand met het handje is afgegraven en afgevoerd. De graaf Van Lynden op Keukenhof bleef onvermurwbaar. Zijn goed wordt niet afgezand. Denkelijk was de sfeer tussen de beide adellijke heren er niet beter op geworden.
Tumblr media
Baron van Hardenbroek kan in 1904 worde benoemd tot voorzitter van de harddraverijvereniging in Lisse, maar hij bedankt voor de eer. Hij schrijft: ‘dat hem gebleken is dat er in deze gemeente een partij bestaat zoo kortzichtig en ondankbaar betreffende algemene diensten verricht in het belang der inwoners dat ik mij niet geroepen voel in andere opzichten het publiek aangenaam te zijn’. Bovendien bedankt hij voor de vereniging.
De afgravingen De productie van stenen stijgt in 1914 naar 22 ½ miljoen. De afgravingen vorderen gestaag richting landgoed Veenenburg. De familie Van Hardenbroek laat zich uitschrijven uit Lisse. Het gezin vertrekt naar de nieuwgebouwde villa “Uyt den Bosch” aan de rand van de Haarlemmerhout (later werd dit de kraamkliniek).
De afgravingen hebben dan Veenenburg bereikt en de villa wordt gesloopt. De afgravingen gingen blijkbaar vanaf het fabrieksterrein in noordelijke en zuidelijke richting. Omstreeks 1927 is het hele bos- en duingebied tussen Hillegom en Lisse afgegraven en omgevormd tot bollenland. Bollengrond was nog steeds schaars en de kopers en pachters waren er als de kippen bij. In 1924 was aan de Loosterweg grond voor ƒ11.000 per ha verkocht en aan de Leidschestraat voor ƒ12.000 per ha.
Wat namen van bedrijven die er gronden gingen bewerken: Veldhuijzen van Zanten, Nieuwenhuis, Driehuizen, De Graaff. Niet alles werd verkocht als bollengrond. Aannemer Janssen kocht in 1927 voor ƒ3975,- een stuk grond in de punt van de Veenenburgerlaan en de Leidsestraat van ruim 13 are.
Tussen Lisse en Hillegom is de afgraving compleet. De fabriek gaat door met afgraven en witte stenen produceren, het zand komt nu van Noordwijkerhout. Dat had weer gevolgen voor het landschap, grotere vaarten moesten gegraven tussen afgravingsgebied en fabriek.
Vaarten en bruggen werden bekostigd door de fabriek. Namen (bijv. Veenenburgbrug, Baron van Hardenbroekbrug, Veenenburg- Elsbroekkanaal) verwijzen nog naar deze afgravingstijd. Twee brugnamen verwijzen naar vroegere bewoners van de Wildernisse, nl. de Rammelaars (mannetjeskonijn) brug en de Hippelaars (vrouwtjeskonijn) brug.
Het prachtige golvende, ruige landschap werd vlak gemaakt. “De streek hier is er niet mooier door geworden”, moet ook de heer Van Herwaarden in een interview bij het 75-jarige bestaan van het bedrijf toegeven.
Maar in de strijd om het bestaan boden de bloembol­len een aantrekkelijk perspectief. De mensen van ‘Aernoud’ trokken er op uit om grote terreinen te egaliseren. Dat gebeurde grondig waarbij onder anderen de ,omzuigmethode’ werd toegepast. Van soms 5 a 6 meter diepte werd een mengsel van water en prima zand opgepompt. De gronden wer­den afgevoerd naar de fabriek in de Leidsestraat om als grondstof te die­nen bij de fabricage van kalkzandsteen.
Sinds de negentiende eeuw zijn de meest landinwaarts gelegen duinen afgegraven. Het zand was nodig voor de stedenbouw in de randstad.
De steenfabriek vóór en in de oorlog
In zijn algemeen­heid gold destijds dat Van Hardenbroek (de baron), mede vanwege de ver­dere technische ontwikkeling van het kalkzandsteencomplex, al ver vóór de oorlog nauwe banden onderhield met zijn collega’s in Duitsland.
Hij was daar ook meerdere keren op bezoek en er waren in Hillegom ook tegenbezoeken van Duitse kalkzandsteenspecialisten, met wie vooral veel werd gediscussieerd over de verbetering van bet productieproces. Van Hardenbroek was duidelijk onder de indruk van de Duitse ‘Gründlichkeit’ en slagvaardigheid en toen Nederland in de jaren dertig in de crisis werd ondergedompeld, ontstond bij de baron meer en meer een afkeer tegen het economische beleid in ons land en hij stak dat niet onder stoelen of banken.
Zo correspondeerde hij uitgebreid met zijn in Zeist wonende neef, jonk­heer mr. Huydecoper, die zich ook graag afzette tegen ‘de ellendige staats­bemoeiing in het industriële bedrijf’. Zij schreven uitgebreid met elkaar over dit onderwerp. Een paar passages.
“De tijden zijn anders geworden ofwel veel slechter dan destijds mocht worden verwacht. Het was beginjaren twintig ondenkbaar dat het rood-roomsche regime, dat ons nationaal vermogen door verpolitiekheid opsoupeerde, zoo lang zoude aanhouden en zelfs thans nog niet van de baan is. (…)Ik zie in Den Haag veel achter de schermen en ik ben wel ged­wongen van alle wetten kennis te nemen en veelal er tegen op te trekken. Mijn conclusie is dat Colijn wel goed wil, maar tegen de rest niet op kan. In een andere brief- gedateerd 3 april 1939- schreef hij: De rede van Romme heb ik ook aangehoord en mij geërgerd aan toon en stem en het zoo duidelijke gebazel voor de balie. Natuurlijk ben ik al lang bezig bij den Premier over mijn geval, doch de premier kan zeer weinig doen om zich niet zelf politiek helemaal onmogelijk te maken. Hij zit geheel onder (de plak van) zijn roomsche ministers. En wat deze willen?
Onder de clique van de Socialisten den volke duidelijk maken, dat men bij hen kan krijgen wat men bij de nazi’s krijgt. Inmiddels doen zij met het afvlakken naar het mindere alles beroerder dan de nazi ‘s, die – met al hun fouten – toch in elk geval het beste laten werken en de efficiency hoog houden” .
Als blijkt dat hij in de Tweede Wereldoorlog fout is geweest, wordt Arnoud graag en snel vergeten. Hij wordt berecht en veroordeeld en ver­dwijnt in de gevangenis. Zijn fabriek wordt hem ontnomen. De oprichter van de kalkzandsteenfa­briek, baron Arnoud Hendrik van Hardenbroek van Ammerstol, was namelijk fout in de oorlog. Omdat hij in de oorlogsjaren stenen leverde aan de Duitsers, die daarmee natuurlijk geen vakantiehuisjes bouwden, werd hij na de bevrijding gearresteerd en vervolgd wegens hulp aan de vijand in oorlogstijd. In oktober 1946 diende zijn zaak voor het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam. Hij werd veroordeeld tot één jaar gevangenis­straf met aftrek van voorarrest.
Uit dat vonnis kan men concluderen dat hij niet werd beschouwd als een grote vis. Niettemin is zijn met de Duitsers sympathiserende houding geen reden om trots te zijn op deze Hillegommer. Merkwaardig is wel dat zijn zoon Gijsbert (1903), die ook in de directie van de fabriek zat, ongemoeid werd gelaten.
Alleen de sloot naast de steenfabriek draagt in de volksmond nog zijn naam: de Arnoudsloot. 
Tumblr media
En dan nog dit. Van Hardenbroek was weliswaar pro-Duits, maar toch ook wel zo zakelijk dat hij in de tijd van de mobilisatie in de omgeving van Noordwijkerhout land verhuurde waarop Nederlandse troepen hun oefeningen konden houden.
Baron Arnoud was geen vriend van de Britten, die rond 1900 de door de Boeren bewoonde Zuid Afrikaanse provincies Transvaal en Oranje Vrijstaat met de vele, grote goudvelden probeerden in te lijven. Hij stond aan de kant van de Boeren (landbouwers uit vele Europese landen waaronder Nederland), die voor hun vrijheid vochten.
Baron van Hardenbroek is in Haarlem gestorven op l juli 1947, dus ruim een halfjaar na zijn veroordeling. Verdriet was hem niet bespaard geble­ven. Hij verloor zijn eerste vrouw, Cecilia Leembruggen, bij wie hij twee kinderen had. Hij hertrouwde met haar jongste zus die hem nog drie kinde­ren schonk. De oudste, Alfer Arnoud, kwam in februari 1945 in Duitsland om bij een bombardement. De jongste, Aleid Ingeborg, die in het Nederlandse verzet zat, stierf in april 1945 in een Duits concentratiekamp. (Hans Smulders/met dank aan Arie den Hoed)
25-7-2023
4 notes · View notes
annineamalfi · 11 months
Text
Minori se Villa Romana
Die villa is omtrent 500m van die strand af in n systraatjie op, in die middel van die dorp. Daar word gereken dat dit tussen 30 en 60 nC gebou was, ook dat dit toe baie naby aan die strand was.
Die villa is in 1932 ontdek toe daar herstelwerk gedoen is aan n huis, 'n vloer meegegee het en hulle 'n ondergrondse kamer ontek het.
Oor die jare het ontdekkers baie struikelblokke teëgekom, nie die minste van al die mense wat bo-op die villa gebly het nie. Vandag lewe inwoners voort op die half-uitgegrawe kamers van die villa. Koepels is toegepleister omdat hulle om veiligheidsredes nie verder mag verken nie.
Tumblr media Tumblr media
Hier is n voorstelling van nou en toe:
Tumblr media
Die villa was blykbaar n ongelooflike pragtige, groot kompleks. Daar was mosaïek patrone op vloere, geverfde en beskilderde mure (let weer op die dik pleister), Roomse baddens, groot gekoepelde gange en trap-gange na ander dele van die villa, kleipotte, glasware, naalde, muntstukke, versierde potstukke, mooi gevormde tuitbekers en meer opgegrawe.
Tumblr media
Tumblr media
Tumblr media
Tumblr media
Tumblr media
Tumblr media
Tumblr media
Tumblr media
Tumblr media
3 notes · View notes
fransopdefiets · 9 months
Text
Het masterplan
Tumblr media
De resterende dagen van de vakantie van 2023 heb ik natuurlijk niet in ledigheid doorgebracht. Ik was immers weer lekker ingefietst en begon meteen plannen te maken voor volgend jaar. Is dat niet een beetje vroeg, zult u denken. Nou ik vind van niet. Volgend jaar ga ik met pensioen en dat betekent dat ik ongeveer half mei op kan stappen en in theorie nooit meer hoef af te stappen. Dat laatste is om een aantal redenen niet mijn plan, maar ik vind wel dat ik dit keer een extra groot plan moet uitvoeren. Het ultieme pensioenplan, zal ik maar zeggen. Tenslotte ben ik nu nog fit genoeg voor een bijzondere onderneming (of twee of drie). 
Maar waar gaat een mens dan heen? Aan de zijderoute naar Peking of een rondje Afrika ben ik mentaal nog niet toe, maar een trip van een paar maanden lijkt me wel wat.  Omdat ik vlak voor de zomer vertrek, vallen Midden en Zuid-Europa af. Daar mag je temperaturen boven de veertig graden verwachten met ernstige oververhittingsverschijnselen of uitdroging tot gevolg, als je niet al voor die tijd door een bos- of bermbrand verteerd wordt. Trouwens, het omgekeerde komt daar ook voor, in juli kun je in Italië knock-out geslagen worden of al je botten breken door hagelstenen zo groot als tennisballen. Of verzuipen in de modderstroom van een overgelopen rivier na heftige regenval.  Schotland en Ierland zijn dan meer geschikt qua klimaat, maar weer wat klein voor mijn ambities.  En zo, starend naar de kaart van Europa, viel opeens het kwartje. Natuurlijk, je moet groot denken, Hoving! Scandinavië! Dat is groot, mooi en koel!  En ik had deze woorden nog niet opgeschreven of de storm Hans trok over Noorwegen en Zweden en liet een spoor van vernielingen in de vorm van overstromingen en aardverschuivingen achter zich. 
Zo ontstond, al dan niet tegen beter weten in,  het volgende plan, pak de Bosatlas er even bij. Ik fiets van Zaandijk naar Hirtshals in het noorden van Denemarken. Daar neem ik de boot naar Kristiansand in Noorwegen. Dan volg ik de Eurovelo 1 langs de westkust naar de Noordkaap. Daar aangekomen maak ik een selfie met het monument en fiets dan via het begin van de Eurovelo 7 (Noordkaap-Malta) door de kop van Finland en dan langs de Sverigeleden 1 naar Haparanda aan de Botnische golf. Vervolgens zak ik af langs de Zweedse Oostkust en ga dan zo’n beetje diagonaal via Linköping naar Gothenburg of Malmö. En dan ben ik al weer bijna thuis!  Alles bij elkaar zo’n 8 a 9.000 kilometer en goed voor pakweg 4 maanden fietsen. Nou hoor ik sommigen van jullie al denken, wat een praatjesmaker, dat redt ie nooit. Nou ja, daar ga ik dan achterkomen, maar dat is nog geen reden om er niet aan te beginnen. 
Ik heb er nu al zin in en moet nog tien maanden wachten voor ik kan vertrekken. Die kan ik fijn besteden aan het vervolmaken van mijn uitrusting, de aanschaf van muskietennetjes, een grote beurt voor de fiets, het infietsen van een nieuw zadel en het werken aan mijn conditie. In de komende afleveringen ga ik wat dieper in op de verschillende onderdelen van de route.
2 notes · View notes
joostjongepier · 11 months
Text
Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media
Wat?   Korenveld met kraaien (8 juli 1890), Bloeiende acacia (7 juni 1890), Kreupelhout met twee figuren (22 juni 1890) en Regen – Auvers-sur-Oise (18 juli 1890) door Vincent van Gogh en ter vergelijking Regenachtige dag in Parijs door Gustave Cillebotte (1877) en Rain, Steam and Sspeed – The Great Western Railway (1844) door William Turner
Waar?   Tentoonstelling Van Gogh in Auvers – Zijn laatste maanden in Van Gogh Museum, Amsterdam
Wanneer?   15 juni 2023
Vierenzeventig schilderijen in zeventig dagen. Meer dan een per dag! Dorpsgezichten, landschappen, portretten, bloemstillevens. Van Gogh schilderde alsof de dood hem op de hielen zat. Hij werkte om zich te beschermen tegen zijn depressieve gevoelens. De tegenstrijdige emoties van Van Gogh zien we terug in wat hij schreef over het indrukwekkende Korenveld met kraaien. Het werk is er een van een reeks doeken die geschilderd zijn op panoramaformaat, waardoor de kracht van de natuur nog sterker tot uiting komt. Hij schreef over dit schilderij dat hij nadrukkelijk had geprobeerd “triestheid, extreme eenzaamheid” uit te drukken. Tegelijkertijd meende hij dat deze panoramische landschappen “zullen vertellen wat ik niet in woorden kan uitdrukken: hoe gezond en hartversterkend ik het platteland vind”
Als je rondloopt op een tentoonstelling met een grote hoeveelheid werken zijn er altijd schilderijen die eruit springen. Dat kan zijn om heel verschillende redenen. Eén zo’n werk is Bloeiende acacia. Het is één van de doeken in de sectie ‘Bloemstillevens.’ Het werkt valt mij op door de woeste verfstroken in wit, lichtgroen en blauw tegen een heel donkere achtergrond. Het is haast abstract. Gachtes zoon Paul herinnerde zich dat Vincent dit werk in hun tuin maakte: “Voor hij enkele toetsen kleur aanbracht op het kleine doek gooide hij telkens het hoofd in de nek om, met half gesloten ogen, de bloemen boven hem te bekijken, samen met de lucht, die aan beide kanten amper zichtbaar was door het dichte gebladerte.”
Kreupelhout met twee figuren is een merkwaardig werk. Eén van de redenen daarvoor is dat er geen enkel stukje lucht te zien is. We bevinden ons in een bos met dunne bomen in tamelijk rechte rijen. Het lage formaat van het doek, de afwezigheid van lucht en de strakke rijen bomen leveren een gevoel op van beklemming en zelfs claustrofobie. Midden in het bos zien we een man en een vrouw. Opmerkelijk is dat Van Gogh dit koppel niet noemt als hij het werk beschrijft: “Bosgezicht, lila populierenstammen en daaronder gras met roze, gele en witte bloemen en allerlei groen.” Deze omissie lijkt een bevestiging van de indruk dat de twee figuren een soort spookgestalten zijn.
Het laatste werk in mijn rijtje van opmerkelijke doeken is: Regen – Auvers-sur-Oise. Hoe vaak zie je regen op een schilderij? Zelden! Er zijn genoeg schilderijen met ‘regen’ in de titel. Ik vroeg ChatGPT om een aantal voorbeelden en binnen enkele seconden had ik er tien op mijn scherm staan, waaronder het werk van Van Gogh. Ook Caillebotte’s Regenachtige dag in Parijs stond in het lijstje. Dat was een doek waar ik zelf ook aan had gedacht. Het laat weliswaar natte straten zien en mensen met paraplu’s, maar geen neervallende regen. Ook op de andere werken zie ik paraplu’s, plassen of natte straten, maar niet echt regen. Uitzondering is Turners Rain, steam and speed – The Great Western Railway. Op dat woeste werk voel je de regen haast met kracht in je gezicht slaan. Zo erg is het bij van Gogh niet, maar er is wel échte regen. Hij geeft dit meteorologische verschijnsel weer door vrij transparante verfstrepen die licht hellend van boven naar beneden over het werk lopen. Waar je je bij Turner in een stormachtige regenvlaag waant, gaat het bij Van Gogh eerder om een frisse zomerbui.
3 notes · View notes