DENKBEELD GEOFFERD AAN DE INGREEP OP ZICHTBAARHEID

Het is er stil in de ruimte, zodat de kunst daarbinnen voluit kan spreken. Aan kan spreken. De zon werpt oneerbiedig lichtstralen door de hoge ramen van wat eens een klaslokaal was. De jongetjes steunden hun hoofden met de ellebogen op tafel, de aandacht droomde weg door de ruiten naar buiten waar ze de vogeltjes zagen vliegen. De meisjes kauwden een natte punt aan het potlood onderwijl ze gespannen luisterden naar het verhaal van de meester. Ik zie dat zo voor me onder het hoge plafond, wanneer ik nu in die ruimte sta. De tafeltjes en stoeltjes netjes in het gelid. Architectuur voor een doel dat allang verleden tijd is op deze plek. In lange schaduwen dringt buiten zich op aan binnen. Letterlijk, terwijl de kunstenaars met hun werk aldaar figuurlijk buiten hebben binnen gehaald.

De sfeer nu, op dit moment daar, is devoot in Kunstlokaal No.8, maar dat komt voornamelijk door het thema van de duo-tentoonstelling: ingreep en offer. De geest vult zich als vanzelf met religieuze gedachten, wanneer ik de deur open en over de drempel stap. Ik kan dat maar nauwelijks van me afzetten, hoewel ik weet dat de objecten van Lee Eun Young geen godsdienstige bedoeling hebben. Ze gebruikt heiligenbeeldjes als basis om er een nieuwe betekenis aan te geven. De bedoeling wordt geofferd aan het verhaal. Zoals de kerkgangers zich in oude tijden heidense rituelen toe-eigenden en er nieuwe inhoud en een andere zin passend bij en in het geloof aan gaven, op die manier gebruikt de kunstenaar deze gewijde beelden om er een openbare vertelling van te maken. Daarmee ontheiligt zij de mythe niet, maar hergebruikt de beelden daaruit. Hoewel ze er geen geloof aan hecht blijven de objecten de titel dragen van het oorspronkelijke heiligenbeeld. De vertrouwde madonna, jezus en profeetfiguur houden in naam dat aanzien, terwijl de uitdrukking van een andere orde is.

Maria met Jezus in de armen gedrukt is gezet in een verwelkt bosje groen. Eigenlijk steeds is de figuur omringt met verschralende natuur. Ook het geloof heeft geen kracht meer de gesteldheid van moeder aarde te redden. Zwammen groeien aan versteende schijnheiligheid. Om het beeld nog een vrome uitstraling te laten behouden heeft de kunstenaar het gedrenkt in was. Het symbool dat de kaars in de kerk is gebruikt Lee Eun Young om haar beelden te wijden. Een zalving die de kwijnende aarde in haar ogen kan genezen. Ze dwingt in het object de natuur om de menselijke vormen over te nemen, te overmeesteren, de baas te worden. Zo kan die natuur helend zijn. De maagd Maria als super symbool van vruchtbaarheid is teruggewonnen, de planten buigen devoot hun bloemknoppen in deze recycle kunst. Het vereert de magie van de kerkelijke geschiedenis zonder er geloof aan te hechten.

Terwijl ik loop te mijmeren en ingeprente ideeën zich aan me opdringen heeft de gedachte mijn begrip ingehaald. Kunstenaars denken overwegend verder en over het algemeen vooruit. Mijn bewustzijn moet nog wennen en het beeld los zien van lichaam en geest. Los zien van medicijn en religie. Want wat is het geval. Het is wennen nu wanneer ik de ruimte binnenloop. Tref ik daar in Kunstlokaal No.8 namelijk meestal overwegend minimalistische kunst aan. Of tenminste kunstwerken die voor een enkele uitleg te duiden zijn en daardoor meerdere motivering verdienen. Het lijkt erop dat de beheerders van de kunstruimte een positiewisseling hebben gemaakt, een nieuw standpunt hebben ingenomen. Een andere kijk hebben op wat er in het veld van kunst en kunstenaars te halen is. Dat scala is breed, uiteraard, het palet veelkleurig. De hedendaagse kunst kent vele uitingsvormen.

Het kenmerk van Kunstlokaal No.8 is gehandhaafd, het stempel van de fundamentele kunst blijft geïnkt. Voor dit moment doen ze het daar echter even anders. Dat kan, dat mag. Het lokaal brengt wat opvalt, waar de inrichters warm van worden, datgene wat hen raakt. En gezien de uitgebreide kunstverzameling, die vrijwel elke wand in de woonkamer van vloer tot plafond beslaat, kan dat van alles zijn. Kunst is een kwestie van smaak, van mens tot mens verschillend. Er kan steeds een ander verhaal worden verteld door met werken te schuiven, in uitingen aan elkaar verschillende of juist overeenkomende kunstenaars te combineren. Dat is waar Marcel Prins en Birgit Speulman goed in zijn. Van tevoren ongedachte tweetallen samen brengen in een bedachte duo-tentoonstelling.

In Kunstlokaal No.8 is op dit moment dus een veelvormigheid aan duidingen te bekijken. Hoewel pluriform in uitstraling, er valt op detail veel te zien, zijn het enkelvoudige objecten. En dat past dan weer in de geest van de ruimte. Kunst dat abstract is in vormgeving, terwijl schurend tegen de realiteit. Het lijkt de werkelijkheid, maar is niet de waarheid. De voorgeschotelde kunstwerken in de ruimte van het lokaal doen denken aan bestaande beelden. De vormen zijn grijpbaar en begrijpbaar.

Gevoel is altijd abstract. Smaak valt nauwelijks te duiden. Kleur kan in de smaak vallen of de vormgeving passen bij wat prettig oogt, soms begrijp jezelf niet waarom iets jou gevoel raakt. Kunst is een ongrijpbare emotie. Naast de ruimtelijke vertellingen van Lee Eun Young heeft het werk van Tienke Zijlstra een organische zichtbaarheid met een ondoorgrondelijke uitstraling. Voor een deel van haar expressieve uitingen gebruikt zij inkt en bister. Bister, dat zocht ik even op, is een geelbruin kleurpigment vervaardigd uit het roet en teer van verbrand hout of schellak of de gemalen bast van walnoten en Arabische gom. Dat medium laat sporen van levendigheid na, een eens bezielde materie betast in haar hiernamaals de drager. Ook in vormgeving, want de tastbare verbeelding is die van bloed doorlopen lichaamsvet. Kwabben, lillende vleesbomen, die in het beeld worden gesteund en bijeen gehouden door getekende stellages. Het is een enigszins afstotend geheel, waardoor het juist aandacht vraagt. Biologeert en fascineert.

De composities geven inkijk in wat een levend wezen kan zijn. Ingewanden opengesneden door een patholoog anatoom om een oorzaak van deze manier van uitdrukken te bepalen. Maar niet alleen zet Zijlstra het lichaam open, ook laat ze een frisse bries waaien door wat gebladerte zou kunnen zijn. De wind is zo krachtig dat het de vegetatie open scheurt en er een onwerelds landschap laat ontstaan. Ik val in het gat van zichtbaarheid en klamp mij vast aan zwamachtige groeisels die omhoog reiken naar een opening in de hemel. Het is er naargeestig en vochtig, maar het licht daarboven lonkt. Zo magisch als de betekenissen van Young zijn, zo mysterieus zijn de constructies van Zijlstra. Mijn denkbeeld is geofferd aan de ingreep op de zichtbaarheid. De beschouwing gaat in deze ruimte aan de haal met mijn begrip. Denkbeelden van eerder gebruik en latere opvatting wisselen af met de actuele voorstellingen. Mijn gedachten dwalen af naar wat eerder was: de kinderen geketend in de groep om taal en rekenen te leren, het geloof in de helende kracht van een maagd, een chirurgische ingreep om een leven te redden. Het duizelt me voor ogen, het hypnotiseert mijn blik. Zelden dwaalde mijn hoofdwerk zo overtuigend af van de realiteit als op dit moment daar in Kunstlokaal No.8.

“Ingreep en offer”, werken en objecten van Tienke Zijlstra en Lee Eun Young bij Kunstlokaal No.8, Schoterlandseweg 55 in Jubbega-Schurega. Tot en met 18 september 2022.

https://www.kunstlokaalno8.nl/tienke-zijlstra-lee-eun-young/#content