#opasnost u saobraćaju | Explore Tumblr Posts and Blogs

balkantimes · 4 years

Text

Sutra nada, danas strah

Industrija i ekologija top, socijalno flop? Francuski planovi za obnovu su ambiciozni a istovremeno nastaje eksplozivna smjesa.

Piše: Thomas Manz – 09.09.2020

Preveo i uredio: Ešref Zaimbegović

U Francuskoj se širenje Corona virusa opet ubrzalo. Broj novozaraženih se popeo na preko 8 000 slučajeva. Nošenje maski je u mnogim gradovima obaveza i na otvorenom. Od 1. septembra je nošenje maski postalo pravilo i u školama i na radnim mjestima – mjere, koje u većini (još) nailaze na odobravanje. Kad je u Berlinu 29. augusta preko 30 000 ljudi protestovalo protiv mjera za suzbijanje pandemije u Parizu je samo nekoliko stotina ljudi slijedilo poziv „antimasques“, da protestvuju protiv obaveze nošenja maski. Prioritetna tema nije neugodna obaveza kao nošenje maski nego sprječavanje ponovnog lockdowna.

Nova vlada pod premijerom Jeanom Casrexom koja je započela mandat prije ljetne pauze morala je predstavljanje svoga 100 milijardi teškog recovery paketa staviti na stranu i opet dati prednost mjerama sigurnosti. Francuska vlada želi izbjeći ponovni „confinement“, tj. opšte važeća ograničenja izlazaka i ograničenja proizvodnje. Gospodarski i socijalni troškovi drugog lockdowna bi za Francusku bili stvarno fatalni; institut za istraživanje konjukture OFCE se za takav slučaj plaši pada socijalnog proizvoda u odnosu na prošlu godinu od skoro 14 posto i za 2021. skromnog oporavka od nešto iznad 5 posto. I bez novog lockdowna prije u ovoj godini pad gospodarstva od 9 posto kao i dodatnih 720 000 nezaposlenih.

Tako ostaje jasna deviza za vladu: gledati naprijed i zemlju postaviti tako da živi sa virusom. Prema predstavama predsjednika Macrona u centru strategije za oživljavanje gospodarstva – nazvane „France Relance“ – stoji dalja transformacija zemlje; ne radi se samo o tome da se reaguje na djelovanje krize nego da se nađe put da zemlja iz krize izađe ojačana.

Plan, koji je prezentiran kao veliki investicioni paket, organizovan je oko tri centralne teme: ekologija, konkurentnost i solidarnost.

Akcenat sada predstavljenog plana oživljavanja treba da bude postavljen na mjerama za pokretanje proizvodnje i na investicijama. Zato se odustalo od dosadašnjih pažljivo njegovanih budžetskih dogmi. Ministar gospodarstva Bruno Le Maire izjavio je: „Ovo je vrijeme za javne izdatke“ – a ne za konsolidaciju budžeta. 100 milijardi evra je četiri puta više nego što je bio recovery paket nakon finansijske krize 2008. i čini oko trećine državnog proračuna. Paket treba da se finansira iz sredstava fondova za pomoć EU (40 milijardi) i uz pomoć novih zaduženja države.

Cilj je do sredine 2022, kraja Macronovog mandata, opet dostići bruto socijalni proizvod iz 2019. Sa ostvarenim efektima rasta vlada se nada da će nova javna zaduženja neophodna za finansiranje njenog relance plana – stepen zaduženja će vjerovatno porasti na preko 120 posto BDP – moći do 2025. opet izravnati. Povećanje poreza za finansiranje relance paketa je nasuprot tomu kategorički isključeno.

Plan, koji je prezentiran kao veliki investicioni paket, organizovan je oko tri centralne teme: ekologija, konkurentnost i solidarnost. Da recovery program ne smije služiti neupitnom održavanju postojećih struktura i praktika nego se mora iskoristiti kao šansa da kriza bude prekretnica za budućnost, naglašava se od proljeća stalno kao mantra od najrazličitijih strana. Sa aspekta uspona Zelenih na evropskim i komunalnim izborima vlada se nije mogla i nije htjela skloniti pred tim izazovima. Ona sada želi uložiti 30 milijardi evra u ekološke promjene i pritom težište dati na podsticanje čistijih transportnih sredstava i energetskotehničko saniranje zgrada.

Poseban status u planu „France Relance“ ima relokalizacija, povratak proizvodnih linija i istraživačkih kapaciteta u Francusku.

Još prije ljetne pauze vlada je prezentirala „zeleni“ plan restrukturiranja automobilske industrije sa kojim je postavila cilj da od Francuske napravi predvodnika u proizvodnji „čistijih“ automobila. Pritom vlada ide na premije za kupovinu elektro i hibridnih vozila kao i preradu motora na sagorijevanje. Ali i kreditne garancije proizvođačima biće vezane za uslov, kao u slučaju Renaulta na učešće u evropskom projektu proizvodnje akumulatora. Ipak organizacije za zaštitu okoline smatraju ovu „ekološku prekretnicu“ za nedovoljnu.

Ali u planu „France Relance“ vlada sada stavlja težište na razvoj alternativa cestovnom saobraćaju. Pored pomoći komunama za izgradnju sigurnijih biciklističkih staza tu spada više sredstava za izgradnju lokalnog željezničkog saobraćaja i ponovni pogon obustavljenih ili dalji pogon željezničkih pravaca kojima je prijetilo obustavljanje. Nedostajuća ili u opasnost dovedena željeznička povezanost mnogih malih gradova bila je već važna tema kod mobilizacije „žutih prsluka“. Dok je na početku Macronovog mandata bilo govora o obustavljanju saobraćaja na oko 9 000 km tračnica vlada je sada stvar potpuno preokrenula. Pored putničkog saobraćaja sada treba da se gradi do sada zapostavljeni teretni željeznički saobraćaj.

Posebno mjesto u planu „France Relance“ zauzima “relokacija” tj. premještanje ranije izmještenih proizvodnih linija i istraživačkih kapacitete ponovo u Francusku – da bi se ojačao strategijski suverenitet Francuske i Evrope. Od Francuske opet napraviti industrijsku naciju, glasi vizija premijera Castexa. U skup instrumenata spadaju kao važna poreska olakšanja; tako treba smanjenje poreza na proizvodnju za 20 milijardi evra u naredne dvije godine pomoći za više “jednakosti u naoružanju” upravo u natjecanju sa “bliskim” konkurentima. Kao protu uslugu vlada očekuje od preduzeća jak angažman na stvaranju i osiguranju radnih mjesta. Opoziciji i sindikatima nedostaje ipak to da pomoć preduzećima bude povezana na jasne i obavezujuće uslove za osiguranje zapošljavanja, profesionalno školovanje ili ekološki angažman.

Samo 22 procenta želi ponovni izbor Macrona. Od ove slabosti u formi predsjednika njegovi politički izazivači trenutno jedva da mogu profitirati.

Da li plan „France Relance“ može ispuniti i socijalne izazove i očekivanja Francuza ostaje da se sačeka. Mnogi posmatrači očekuju da će u jesen sa povećanjem stečaja firmi i rastućom nezaposlenošću „socijalno pitanje“ ponovo doći u prvi plan. Do kraja godine Banque de France očekuje porast nezaposlenosti na 11 posto. Čak i ako recovery politika ostvari oživljavanje tržišta rada stručnjaci ne smatraju sigurnim da bi nova potražnja mogla uzeti zaposlene iz sektora koji se više neće oporaviti ili – kao kod vazdušnog saobraćaja – bi se u procesu transformacije trebali spustiti na jedan skromniji nivo. Time Francuskoj prijeti povećani nivo strukurne nezaposlenosti.

Socijalni nemir je odgovarajuće visok, upozorava predsjednik Socijalističke partije Olivier Faure. Procjena koja se potvrđuju kroz aktuelnu anketu Viavoice po nalogu dnevnika „Liberation“. Za 48 posto upitanih je pitanje zaposlenosti odnosno borbe protiv nezaposlenosti najznačajnija tema a za 46 posto je to održavanje i izgradnja zdravstvenog sistema. Zaštitu okoline smatra 40 posto još kao značajnu temu, a isto toliko održavanje kupovne moći.

Predsjednik CFDT Lauren Berger vidi u širokim socijalnim nemirima opasnost za demokratiju. Ostane li se kod jednostrane orijentacije na strani ponude, plan gubi iz vida aktuelnu socijalnu nevolju mnogih ljudi i time riskira – kao što to formuliše socijalistički političar Stephane Le Foll – produbljivanje socijalnih podjela između onih koji misle na budućnost i onih kojima sadašnjost zadaje strah. Neophodna je ravnoteža između zaštitnih mjera i predviđenog djelovanja. Inače prijeti ponovno oživljavanje klasne borbe. „Žuti prsluci“ su već pozvali na nove demonstracije a sindikat CGT je najavio za 17. septembar „Dan akcije i štrajka“.

Ne sasvim iznenađujuće je da se sa aspekta gospodarstvu prijateljske orijentacije plana oživljavanja učvršćuju procjena da se predsjednik Macron politički pokrenuo u desno; 43 posto upitanih u anketi Ifop vide ga u u desnom lageru a samo 32 posto u političkom centru. Samo 22 posto, prema rezultatima Viavoice ankete, želi ponovni izbor Macrona. Od ove slabosti u formi predsjednika njegovi politički izazivači trenutno jedva da mogu profitirati. Puno više govori izjava skoro polovina upitanih da oni trenutno ne vjeruju ni jednom političaru da situaciju u Francuskoj može okrenuti na bolje. U ovom gubitku povjerenja u politički personal pri istovremenim visokim očekivanjima odnosno izazovima koji se moraju savladati krije se po mišljenju mnogih posmatrača “eksplozivni koktel” za francusku demokratiju.

Dr. Thomas Manz je predstavnik zaklade Friedrich Ebert za Francusku sa sjedištem u Parizu.

Izvor

#balkantimes #eu #europ #france #paris #makron

0 notes

prijedor24 · 4 years

Text

Treba li promijeniti starosnu granicu za vozače u BiH?

Policajci tokom saobraćajnih kontrola sve češće zaustavljaju automobile za čijim su volanom osobe starije životne dobi. Nerijetko se događa da stariji vozači i izazovu nesreće, kao što je to bio slučaj prekjuče u Sarajevu kada je 70-godišnjakinja udarila Pasatom 74-godišnju pješakinju i teško je povrijedila.

Da li su oni opasnost za sebe i ostale učesnike u saobraćaju ili je riječ samo o…

View On WordPress

#vozači

0 notes

mndigr · 5 years

Text

Igrači automobilskih video igara su LOŠIJI vozači

Foto: MONDO portal / Need For Speed / EA Ako ste ljubitelj automobila i rođeni ste nakon 1980. godine, sva je prilika da ste probali brojne trkačke i arkadne igre, kao i neke realnije simulacije vožnje. Verovatno ste igrali Gran Turismo, Forza, Need for Speed, Real Racing i mnoge druge. Međutim, prema nedavnoj studiji koja je napravljena u Velikoj Britaniji, igranje tih video igara može vas učiniti lošijim vozačem u stvarnom životu. Istraživači iz kompanije Censuswide razgovarali su sa 1.250 vozača i otkrili su da ljudi koji igraju trkačke igre imaju češće saobraćajne nesreće, ali i dobijaju kazne češće nego vozači koji ne igraju. Anketa je takođe otkrila da je više od jedne petine priznala da vozačke manevre iz igara upražnjavaju i u stvarno svetu, a više od 26 odsto ispitanika ima dve ili više kazne za brzu vožnju. "Oni vozači koji su priznali da pokušavaju da primene opasne poteze iz video igara dok voze u stvarnosti, predstavljaju veoma rizični grupu po ostale učesnike u saobraćaju", rekao je za britanski Telegraf portparol kompanije Brake, dobrotvorne organizacije posvećene poboljšanju bezbednosti na putevima. "Svaki vozač koji je u iskušenju da stvarno vozi kao da je u igri treba da zna da njegove akcije mogu imati ozbiljne posledice. Ne postoji apsolutno nikakvo opravdanje da bilo koji vozač pokuša ove opasne poteze na našim putevima i da time stavlja živote ljudi u opasnost." Istovremeno, to je i razlog zašto bi ovakve studije trebalo uzeti sa dozom rezerve. Igre kao što su Gran Turismo i Forza nude teorijska i konceptualno primenjiva znanja koja se zaista mogu primeniti na vožnju u stvarnom svetu, i to ne samo na stazi već i na javnim putevima. Na primer, može se naučiti kako se vozilo ponaša kada se "gura do maksimuma", kao i kako izgleda određeni stvarno upravljački manevri u virtuelnom svetu, piše portal The Drive. Oni mogu biti nešto poput kursa za profesionalnu vožnju, ali bez stvarnih sudara i drugih opasnosti. Studija koju je 2010. godine sproveo Univerzitet u Ročesteru pokazala je da video igre generalno mogu poboljšati vreme reakcije. Najnovije i najzanimljivije vesti iz sveta automobila, automobilske tehnike, saveta, saobraćaja… pratite u rubrici MONDO Auto, kao i na našim Facebook i Instagram stranicama. Let's block ads! (Why?)

0 notes

mndptv · 6 years

Text

Oprez za volanom – stigla je LEDENA KIŠA!

U toku prepodneva na severu Srbije i po pojedinim kotlinama, a posle podne, uveče i tokom noći u Timočkoj Krajini najavljena je kiša koja će se lokalno lediti pri tlu, a što predstavlja veliku opasnost u saobraćaju. Sneg koji je padao prethodnih dana uslovio je da se saobraćaj na pojedinim deonicama odvija usporeno. Otežan je saobraćaj u planinskim predelima, najviše u istočnoj i centralnoj Srbiji, kao i na jugu zemlje. Na putu krećite za zimskom opremom. Ovo je najbitniji deo opreme za vožnju po snegu i ledu Nema dužih zadržavanja na naplatnim rampama, kao ni na graničnim prelazima. Izvor: YouTube/Auto-moto savez Srbije AMSS Let's block ads! (Why?)

0 notes

znamobaportal · 7 years

Photo

http://www.znamo.ba/savjeti-svima-koji-putuju-na-makarsku-rivijeru/

Savjeti svima koji putuju na Makarsku rivijeru

Na putevima u Bosni i Hercegovini saobraćaj se odvija uz slabiji promet vozila, po suhom i mjestimično vlažnom kolovozu.

Povećana je opasnost od odrona na dionicama koje vode kroz usjeke. Vozačima se savjetuje da, bez obzira na vremenske i saobraćajne uslove, voze maksimalno oprezno, drže odstojanje između vozila i izbjegavaju rizična preticanja.

Povodom praznika Bajrama, večeras do ponoći, zabranjen je prijevoz eksplozivnih materija na području Federacije BiH.

Na graničnim prijelazima nema dužih zadržavanja.

Proteklog vikenda posebno duga zadržavanja evidentirana su na GP Doljani, tako da svima onima koji namjeravaju ljetovati na Dubrovačkoj regiji i dalje se preporučuje korištenje graničnih prijelaza Čepikuće i Ivanica, a onima koji se kreću ka Makarskoj rivijeri i sjevernije, preporučuju se granični prijelazi Zvirići, Bijača, Crveni Grm i Orahovlje, gdje su zadržavanja znatno kraća. Na sjeveru, najveće gužve zabilježene su na GP Bosanska Gradiška i Bosanski Brod.

IZMJENE U REŽIMU SAOBRAĆAJA:

AUTOPUT

A-1 Kakanj-Zenica (Donji Tičići), saobraća se uz ograničenje brzine iz pravca Kaknja prema Zenici, zbog radova na sanaciji klizišta na regionalnoj cesti R-445. E-661 Banja Luka-Bosanska Gradiška, zbog izgradnje vijadukta Mahovljani, za saobraćaj je zatvorena petlja Mahovljani. Vozačima se preporučuje korištenje petlje Aleksandrovac ili magistralnog puta M-16 u ovisnosti od pravca kretanja.

MAGISTRALNI PUTEVI:

M-4 Simin Han-Donje Caparde, zbog radova na izgradnji pješačke staze u mjestu Rainci vozila saobraćaju naizmjenično, jednom trakom. M-5 Hrenovica-Mesići, zbog urušavanja mosta u mjestu Kaljani potpuno je obustavljen saobraćaj. Donji Vakuf-Travnik, zbog radova na redovnom održavanju (izlaz iz Donjeg Vakufa prema Travniku, u dužini od cca 1600 m) saobraća se usporeno. M-6 Stolac-Ljubinje, (na području općine Stolac), zbog radova na deminiranju terena u vremenskom periodu od 05.30 do 13.30 sati, dolazi do polusatnih obustava saobraćaja, uz 15 minuta propuštanja vozila. M-6.1 Karlov Han-Kolo, zbog radova na izgradnji pristupne ceste, vozila saobraćaju naizmjenično, jednom trakom. M-16 Poriče-Kupres, zbog izvođenja radova na sanaciji slijeganja ceste (nasipa) i škarpe zasjeka na mjestu izvođenja radova saobraća se naizmjenično, jednom trakom. M-17 Vrapčići-Bišće Polje, zbog radova na redovnom održavanju, u vremenu od 8.00 do 16.00 sati, saobraća se jednom trakom, uz povremene obustave. Drivuša, izvode se radovi na izgradnji pristupnog puta za most “Drivuša” s privremenim priključkom na magistralni put M-17. Saobraćaj se odvija usporeno u zoni izvođenja radova. Konjic-Tarčin, zbog radova na redovnom održavanju, u vremenu od 8.00 do 16.00 sati, saobraća se jednom trakom, uz povremene obustave. M-18 Brod na Drini-GP Hum/Šćepan Polje, zabranjen je saobraćaj za sva vozila čija ukupna masa prelazi 16 tona. Živinice, zbog radova na rekonstrukcije raskrsnice sa regionalnim putem R-469, vozila saobraćaju jednom trakom. M-19.3 Rogatica-Ustiprača (u mjestu Dub) zbog radova na miniranju terena u vremenskom periodu od 9.00 do 10.00 sati i od 14.00 do 17.00 sati, dolazi do povremene obustave saobraćaja.

REGIONALNI PUTEVI

R-414 Banja Luka-Turbe (Ljubačevo), zbog aktiviranog klizišta, saobraća se jednom saobraćajnom trakom, naizmjenično. R-435 Nevesinje-Berkovići, u toku su radovi na rekonstrukciji i modernizaciji ove dionice, zbog čega se saobraćaj odvija naizmjenično, jednom trakom. R-445 Bilješevo-Kakanj, zbog sanacionih radova kod mjesta Donji Tičići, saobraća se otežano, jednom trakom. R-454a Bratunac-Drinjača, zbog aktiviranog klizišta na snazi je zabrana saobraćaja za teretna motorna vozila preko 3,5 tone ukupne mase i autobuse preko 5 tona. R-469/R-471 raskrsnica regionalnih puteva Živinice-Banovići-Ribnica i Banovići –Vijenac-Lukavac, zbog radova na rekonstrukciji raskrsnice u Banovićima vozila saobraćaju naizmjenično, jednom trakom. R-471 Lukavac-Banovići, zbog prevoza cementa industrijskim kolosijekom pruge preko regionalne ceste Lukavac-Banovići, dolazi do povremenih 15-minutnih obustava saobraćaja. R-473 Nemila-Bistričak-Teslić, zbog većeg odrona potpuno je obustavljen saobraćaj.

KANTON SARAJEVO

– Zbog realizacije pilot-projekta aktivnog sistema za provođenje zakona i analizu saobraćaja u Gradu Sarajevo,usporeno se saobraća u zoni raskrsnica Bulevar Meše Selimovića –Alije Kučukalića i Maršala Tita-Fra Anđela Zvizdovića. – Zbog izvođenja radova na izgradnji separatne kanalizacione mreže u ulici Ismeta Alajbegovića Šerbe (od raskrsnice sa ulicom Nikole Šopa do raskrsnice sa ulicom Pijačna), od 8.00 do 16.00 sati potpuno se obustavlja saobraćaj. U funkciji su alternativni pravci. -Zbog izvođenja neophodnih radova izmjenjen je režim saobraćaja u ulicama: Zvornička, Aleksandra Puškina, Zagrebačka, Azize Šaćirbegović i Nahorevska (kružna raskrsnica lokalitet Jagomir).

MOSTAR

-Zbog radova na izgradnji glavnih kanalizacijskih kolektora grada Mostara, na snazi je potpuna obustava saobraćaja u ulici Maršala Tita (na relaciji Šarića džamija-Lučki most), dok je u ulici Kardinala Stepinca (na dionici od Hotela Ero do Carinskog mosta) desna traka zatvorena za saobraćaj, a lijeva je otvorena za dvosmjerni saobraćaj.

BIHAĆ

– Zbog izgradnje poslovnog objekta na Trgu Maršala Tita, saobraća se jednom trakom. – Zbog izvođenja neophodnih radova usporeno se saobraća u ulicama Irfana Ljubijankića i Hasana paše Predojevića.

MAGLAJ

U toku su sanacioni radovi na južnom ulazu u grad (Liješnica), zbog čega je saobraćaj potpuno obustavljen i odvija se kroz sjeverni ulaz u grad.

VELIKA KLADUŠA

U toku su sanacioni radovi u ulici Zuhdije Žalića (od ulice M. Tita do mosta na rijeci Grabarskoj), zbog čega je saobraćaj obustavljen i preusmjeren na alternativne pravce, saopćeno je iz BIHAMK

0 notes

mndstz · 7 years

Text

Stariji od 65 godina: Opasnost na putu (ANKETA)

Prema istraživanjima, vozači stariji od 65 godina najčešći su učesnici saobraćajnih nezgoda. Zato, dragi naši "matorci", PAŽLJIVO!!! Da li ste za uvođenje starosnog limita u vožnji?Foto: YouTube/screenshot Serija tribina Agencije za bezbednost saobraćaja, u saradnji sa "Ninamedijom", o bezbednosti u saobraćaju osoba starijih od 65 godina, otvorena je u Novom Sadu, a na njoj su saopšteni uznemirujući podaci. Branko Stamatović iz Agencije za bezbednost saobraćaja predstavio je najsvežije statističke podatke o stradanju osoba starijih od 65 godina. Prema iznetim podacima, lica starija od 65 godina u Srbiji, čine oko 18% ukupnog stanovništva, ali svaki četvrti poginuli u saobraćajnoj nezgodi je lice starije od 65 godina. Naime, oko 25% poginulih i oko 10% povređenih u saobraćajnim nezgodama su stariji od 65 godina. Tribinu je otvorio član novosadskog Gradskog veća za saobraćaj i puteve, Aleksandar Kravić, koji je ukazao na to da je frekvencija saobraćaja povećana, a da ljudi u trećoj dobi imaju slabije psiho-fizičke i motorne funkcije. Zbog toga je, kako je rekao, važno da se ljudi informišu i razmišljaju o sebi. Osobe starije od 65 godina imaju slabiji vid, slabiji sluh, smanjenu fizičku snagu i fleksibilnost, hronične bolesti, sporije reagovanje, pamćenje i druge mentalne promene, rečeno je na tribini. Kod osoba starijih od 60 godina čulo vida smanjuje se za 25%, dok se onima preko 80 godinavidno polje sužava i do 50%. O uticaju konzumiranja lekova I promenama u opštem zdravstvenom stanju koje dolaze sa godinama govorio je viši medicinski tehničar Nenad Vukas iz Doma zdravlja Novi Sad. Zakon o bezbednosti u saobraćaju Republike Srbije ne propisuje starosni limit za dobijanje vozačke dozvole, ali su osobe starije od 65. godine, dužne da idu češće na lekarske preglede. Evo šta, između ostalog, piše u zakonu: "Vozačka dozvola za upravljanje motornim vozilima izdaje se na rok od 10 godina, a licima starijim od 65 godina - na rok važenja do najviše pet godina, prema nalazu i mišljenju datom u uverenju o zdravstvenoj sposobnosti. - Licima koja u vreme izdavanja vozačke dozvole imaju više od 55 godina vozačka dozvola izdaje se sa rokom važenja do navršene 65. godine. - Izuzetno od st. 1. i 2. ovog člana, vozačka dozvola se može izdati na kraće vreme, na osnovu nalaza i mišljenja u uverenju o zdravstvenoj sposobnosti za vozača. - Lica kojima je po lekarskom nalazu i mišljenju vozačka dozvola izdata na kraći rok od propisanog u stavu 1. ovog člana, kao i lica starija od 65 godina, prilažu i dokaz o zdravstvenoj sposobnosti. Let's block ads! (Why?)

0 notes

profesorkamaja · 7 years

Text

Psihološki činioci bola

Istorijski pristup lečenju bola uči nas da se na bol vekovima nastojalo

delovati postupcima koji nisu imali baš nikakvog direktnog uticaja na fiziološke uzroke

bola. Međutim, uprkos tome, takvi terapijski pristupi imali su svoju

efikasnost, barem za neke bolesnike. Takvi uticaji kasnije su nazvani „placebom“

ili „ psihološkim lečenjem“, pri čemu je naglasak bio na tumačenju da takvi postupci

iako deluju, nemaju nikakvog uticaja na fiziološke uzroke bola

Psihološki činioci mogu delovati na doživljaj bola na tri osnoivna načina:

· mogu biti uzrok bola, kao kod psihogenih bolova

· mogu biti »ublaživači« bola, tj. smanjivati intenzitet

doživljaja boli

· mogu biti »pojačivači« bola, tj. povećavati intenzitet

doživljaja bola.

Mnoštvo primera upućuje na izvanredno veliko delovanje psiholoških činilaca

na doživljaj bola. Na bol mogu delovati sledeća psihološka stanja i procesi:

· značenje povrede

· emocionalna stanja

· očekivanja

· pažnja

· sugestija

· psihofiziološka stanja organizma

· crte ličnosti.

Značenje povrede i bol

Ljudi na bol ne reaguju kao pasivni primatelji bolnih nadražaja, već svakom

bolnom nadražaju nastoje pridati neko značenje. Pri doživljavanj svakog bola

procenjujemo njegovo značenje na osnovu naših ranijih iskustava, stavova i

verovanja i utvrđujemo da li je značenje određenog bola takvo da nas treba

zabrinuti, da bismo trebali odmah reagovati ili potpuno ignorisati bol.

Emocionalna stanja i bol

Svaka bolna draž izaziva propratna neugodna emocionalna

stanja, a emocionalna stanja, utiču na percepciju boli. Oko 40 % bolesnika koji

boluju od hroničnog bola, pate i od različitih stepena depresije. U najvećem broju slučajeva neugodne se emocije javlja kao reakcije na neprijatnost izazvanu bolom, a ne kao uzrok boli. Međutim, bol ne izaziva depresiju kod svih bolesnika. Kod onih bolesnika koji imaju dobre mehanizme suprotstavljanja bolu , koji

nastavljaju sa svojim uobičajenim aktivnostima usprkos neprijatnostima i koji nalaze načina

kontrolisati svoj bol, ređe se pojavljuje i depresija I anksioznost. Oni ljudi koji pojavi

boli pridaju katasatrofične uzroke, koji su uvereni da je bol simptom početka razvoja

teške i neizlečive bolesti, skloniji su razviti ianksioznost I depresiju kao reakcije na bol.

Lekovi koji se koriste za lečenje depresije (antidepresivi) delotvorni su i u

smanjivanju bola. Smanjivanje depresije kod bolesnika dovodi do smanjivanja

intenziteta doživljaja bola, dok povećani stepen depresije dovodi do pojačanog

doživljavanja bola. Poznato je da bolesnici koji pate od hroničnog bola, doživljavaju bol

najteže noću, kada su sami, kada imaju osećaj beznadnađa, bespomoćnosti i

napuštenosti, što su osećaji karakteristični za stanja depresie. Još je veća

povezanost između intenziteta boli i stupnja anksioznosti. Anksioznost, kao stanje

zabrinutosti ili strepnje pred nečim što bolesnik pretpostavlja da će se dogoditi. prati

kao propratna emocija gotovo svaki bol i raste s njegovim intenzitetom. Smatra

se da opojne droge koje se koriste za smanjenje boli kod nekih bolesnika zapravo

više djeluju na smanjenje stupena anksioznosti i tako indirektno na smanjenje intenziteta

bola. Morfij, npr. bolje deluje na smanjenje bola ukoliko je bol praćena jakom

anksioznošću. Kod bolesnika koji pate od bola, ali u kojih je stepen anksioznosti manji,

delovanje morfija je slabije.

. Ovi rezultati imaju značajne posledice za negu bolesnika u

kliničkoj praksi, jer ukazuju da postupci usmereni na smanjenje anksioznosti i

potištenosti dovode i do smanjenja bola.

S druge strane jaka emocionalna stanja mogu dovesti i do smanjivanja osećaja bola.

. Povrede koje se događaju sportistima u raznim borilačkim

sportovima, također ne izazivaju jaku bol odmah nakon povrede, već se njena jačina

povećava kasnije, kada emocionalno uzbuđenje oslabi ili prođe. Kod akutnih povreda

prilikom ratnih ranjavanja pokazali su se slični učinci. Stanja transa, bilo hipnotskog

transa u koji se bolesnik uvodi zbog terapijskih razloga, bilo verskog transa u toku

ritualnih verskih obreda najčešće kod pripadnika pojedinih plemenskih zajednica,

dovode također do smanjenja ili blokade doživljavanja boli.

Očekivanja i bol

Obaveštavanje bolesnika o tome kada će se bol javiti, koliko dugo će trajati,

kako će biti intenzivna, zbog čega nastaje, važno je zbog toga jer postoji veliki uticaj

očekivanja na podnošenje bola. Ljudi bolje podnose bol ukoliko znaju kada će se

javiti, nego ako se pojavi sasvim neočekivano. Postupak obaveštavanja o vremenu

javljanja bola u svojoj praksi često koriste stomatolozi kod bolnih zahvatima na

zubima. Pokazalo se da neki dijagnostičko-terapijski zahvati koji su inače sasvim

bezbolni, mogu kod bolesnika dovesti do doživljaja bola ukoliko je zbog

neobaveštenosti uveren da će se bol javiti. Isto tako bolni zahvati bolje će se

podnositi ako bolesnik očekuje bol određenog intenziteta u određeno vrijeme . Očekivanja deluju i na snagu placebo učinka, no koliko je kod placeba

jako delovanje očekivanja. a koliko sugestije nije još jasno, kao što nije ni jasan

ukupan mehanizam uticaja očekivanja i sugestije na bol kod hipnoze. Placebo je

„navodni“ lek koji u sebi ne sadrži delotvorne hemijske supstance, ali za koji pacijent

misli da je pravi lek. Placebo se najviše koristi u farmakološkim ispitivanja stvarne

delotvornosti lekova, daje se bolesnicima umesto pravog leka, da bi se utvrdilo

koliko na simptome deluju očekivanja i sugestije, a koliko hemijske substance u

leku. Ako bolesnik očekuje da će mu lek pomoći, ako je uveren u delotvornost

leka, ako ima poverenje u lekaraa koji je lek prepisao, takva očekivanja uz

pojačanu sugestibilnost kod bolesnika stvarno dovode do smanjenja ili uklanjanja

raznih simptoma, pa tako i bola.

Pažnja i bol

Delovi mozga pod nazivom retikularna formacija imaju funkciju usmeravanja

pažnje organizma na one draži koje su za život važniji. U situacijama jakog

ugrožavajućeg stresa, kada neka spoljašnja opasnost vreba , svi

receptori „usmereni „ su tako da u mozak šalju obilje informacija koje služe brzoj i

svsishodnoj reakciji na stres. Ostale informacije koje u tom času nisu bitne za uspešnu

stres reakciju, potiskuju se u drugi plan. To potiskivanje u funkciji je retikularne

formacije.

Kada je bol u centru pažnje, kada druge stimulacije ne postoje ili

su beznačajne, bol se doživljava intenzivnijom nego u slučajevima otklanjanja pažnje

na druge sadržaje. Recimo, bolesnici izjavljuju da im bol najviše smeta noću, kada

ima najmanje svih ostalih stimulacija. Ljudi u stanjima depresije i zabrinutosti

značajan deo svoje pažnje usmeravaju prema svakoj telesnoj senzaciji što povećava

značenje stimulacije/ draži i često pridavanje nepotrebnog značaja, bezopasnim bolnim

dražima. Nenamerne lakše povrede tokom jake usmerenosti pažnje na druge

sadržaje znaju proći nezapaženo i postanu primećene tek kad pažnja usmerena

nečem drugom oslabi.

Razne metode odvraćanja pažnje od bola mogu biti vrlo uspešne u smanjivanju pacijentovog bola.

Brojna laboratorijska istraživanja pružaju dokaze o snažnom uticaju pažnje

na toleranciju na bol. Ispitanici kojima je pažnja „odvučena“ prema drugim

sadržajima, (gledanju filma ili diapozitiva), puno su duže mogli držati ruku u ledenoj

vodi (na oko O stupnjeva C), nego oni na koje se nije delovalo odvlaćenjem pažnje.

Sugestija i bol

Još od vremena Franza Antona Mesmera (1733 – 1815), poznata je

uspešnost „tretmana bez tretmana“. Naime, u cilju lečenja brojnih simptoma bolesti,

Mesmer se služio potpuno nedelotvornim metodama lečenja – s priličnim uspehom!

U priločno mađioničarskom stilu, obučen kao čarobnjak, vadio je gvozdene šipke iz

flaša napunjenih raznim sastojcima i njima dodirivao bolesne delove tela svojih pacijenata.

Uspesi su bili veći od uobičajenih za tadašnje metode lečenja. Kasnije je njegov

uspeh u lečenju pripisan sugestivnom delovanju. Mnogi smatraju da je sugestija i

kod delovanja na bol uspešnija od mnogih analgetika. Stanja jake sugestibilnosti

mogu dovesti do potpunog uklanjanja bola. U hipnotičkom stanju, za koje se još nije

utvrdilo da li je neko posebno stanje svijesti ili je to stanje posebno jakih očekivanja i

motivisanosti, bolesniku se može sugerisati da ne oseća bol i mnogi je stvarno i neće

osetiti ili će je osetiti kao slabiju. Hipnoza se u početku koristila kao metoda lečenja

psihičkih bolesti, kasnije kao metoda ublažavanja bola kod porođaja i u zubarstvu, da

bi se danas sve više spominjala kao metoda kojom se može postići ublažavanje bola.

Umor i bol

Umor u pravilu povećava osetljivost na bol pa će u stanjima umora bol biti

bolesniku teže podnošljiva. Povezanost umora i boli očigledna je posebno kod nekih

bolesti kao što je sindrom hroničnog umora.

Sindrom hroničnog umora je poremećaj kome često takođe prethode jaki

životni stresovi ili duža stanja depresije I ansioznosti. Sindrom se manifestuje

simptomima kao što su umor duži od 24 sata koji nije posledica fizičke aktivnosti,

bolovi u mišićima, jake glavobolje, bolovi u zglobovima, poremećaji pamćenja i

nesposobnost koncentracije i drugi. Česte su upale grla, kašalj i simptomi slični gripu

koji dugo traju i često se ponavljaju. Pacijent je nakon par sati rada potpuno iscrpljen

i oseća jeke bolove u raznim delovima tijela („ Sve me boli ! „), nema snage za

uobičajene aktivnosti i ima probleme s koncentracijom i pamćenjem. Nema jasnih

organskih promjena koje bi mogle biti razlogom simptoma hroničnog umora, pa

takvim bolesnicima okolina često ne vjeruje da su stvarno bolesni.

Zbog povezanosti umora i boli u spomenutim i drugim stanjima, u suzbijanju

bola značajna se pažnja treba posvetiti terapijskim postupcima kojima se suzbija

i uklanjanju umora kod bolesnika.

Osobine ličnosti i bol

Poznato je da postoje osobine ličnosti koje pojedince predisponiraju na

određena zbivanja i doživljavanja. Na primjer postoje osobe koje su sklonije

nesrećama u kući, sportu, na radnom mjestu, saobraćaju… Pokazalo se da se malom

broju ljudi događa velik broj nesreća, a da se većini ljudi događa mali broj nesreća.

Zato kažemo da postoje ljudi skloni nesrećama. Da li isto tako postoje i ljudi skloni

pojavljivanju boli, tj. postoje li osobine ličnosti koje nekoga pojedinca predisponiraju

na češće pojave boli nego druge ?

Osobine ličnosti koje su najviše povezane s učestalijom pojavom bola i s jačim

doživljajem bola su sklonost histeriji i hipohondriji. Pojedinci skloni histeriji skloni su

preterivati u doživljavanju i iskazivanju vlastite boli, a osobe sklone hipohondriji

preokupirane su svojim zdravljem i stalnom usmerenošću na telesne simptome. U

svojoj usmerenosti na simptome iz vlastitog tijela, skloni su i manje telesne

simptome doživljavati kao bolne.

Druge dve crte ličnosti koje su vrlo povezane s načinom doživljavanja bola su

sklonost anksioznostii i sklonost depresiji. Svaki čovjek proživljava razdoblja anksioznosti i

depresije i u tim je periodima osetljiviji na bol nego inače. Međutim, kod nekih ljudi

takva su emocionalna stanja puno češća nego kod drugih, pa se smatra da sklonost

anksioznosti I depresiji postoje i kao trajne crte ličnosti. A depresija I anksioznost ne samo da pojačavaju doživljaj bola, nego mogu biti i osnovni uzrok bola npr. kod psihogenih glavobolja ili drugih vrsta psihogenih bolova.

1 note · View note