#grammatica-oefening | Explore Tumblr Posts and Blogs

autimind · 2 months

Text

De vier Edele Waarheden

Vandaag een aparte post. Even geen autisme maar Boeddhisme. Hoewel.. dit is wat er gebeurt als je een autistische meditatiebegeleider een inleiding laat houden over een nogal technisch onderwerp. #hyperfocus

Mogen wij door deze oefening verder komen op het Pad van wijsheid en mededogen, tot heil van onszelf en anderen.

In de serie over de geest, de derde vestiging van aandacht, hebben we de laatste weken ruim aandacht besteed aan de vele manieren van benoemen en aan het openen van het hart. Onze oefening is niet alleen voor onszelf maar ook voor anderen, voor alle wezens. Vandaag gaan we daar dieper op in aan de hand van de vier Edele Waarheden.

Tijdens de voorbereiding kwam een vers in me op. Het is Dhp 282.

Uit inspanning wordt wijsheid geboren; Zonder inspanning, gaat wijsheid verloren. Deze twee wegen kennend, Van winst en ook verlies, Gedraag jezelf dan op zo'n manier Dat wijsheid in je tot groei zal komen.

Het Pāḷi heeft 'yogā' staan waar inspanning wordt vertaald. Het woord is vrij algemeen; een yogi is iemand die oefent. Het slaat hier voornamelijk op meditatie. We weten dit omdat het vers hoort bij het verhaal over de eerwaarde Poṭhila. Deze kende de Leer erg goed en gaf zelfs les maar hij mediteerde niet of nauwelijks. De Boeddha noemde hem zelfs een keer 'waardeloos'.. en hij snapte het. Daarna hield hij zijn aandachtigheid scherp op de ware aard van zijn lichaam en was hij vlijtig, energiek en wijs in zijn meditatie.

Bhikkhu Anālayo zegt in het boek dat wij gebruiken voor deze serie dat iedere sensatie of gedachte een boodschapper is van vergankelijkheid. Dit is die ware aard, zowel van het lichaam als de geest. Door zo te oefenen komen we op een vorm van helder weten.

yogā ve bhūri jāyati… Uit inspanning komt .. verfijnde wijsheid voort.

We komen hier in het absolute hart van de Leer. De pas net verlichtte Boeddha noemt de vier Edele Waarheden direct in zijn eerste preek, die tegenover de vijf asceten. Het was in het Hertenpark van Isipatana, vlakbij wat nu Benares is. Dit wordt verteld in de opening van de dhammacakkappavattanasutta, SN 56.11. De Verhandeling over het In Beweging Zetten van het Wiel van de Leer.

De vijf asceten waren collega's van de Bodhisatta geweest, de komende Boeddha. De hernieuwde ontmoeting staat elders; in deze sutta steekt de kersverse Boeddha direct van wal.

De term ariyasacca is grammaticaal wat lastig en de Pāḷi commentaren zijn er druk mee. Mij komt voor dat we rustig Edele Waarheid kunnen blijven zeggen maar tegelijk kan het ook een Werkelijkheid zijn die adelt, edel maakt. We komen dit in de canonieke eigenschappen van de Leer tegen: paccattaṃ veditabbo viññūhī, zelf te doorgronden door de wijzen (van binnenuit). Het is heel typerend iets wat je uit je hoofd kunt leren maar dan ben je er nog niet. Het moet 'gerealiseerd' worden.

Het kan overigens ook een viervoudige waarheid zijn. Ze horen kortom echt bij elkaar.

Wat zijn de vier Edele Waarheden? In een losse vertaling:

Alle oorzakelijk ontstaan is dukkha. - dukkha

De oorzaak van dukkha ligt in begeerte. - dukkhasamodayo

Er is een beëindiging van (alle) dukkha, nibbāna. - dukkhanirodha

Dit bereikt men door het Edele Achtvoudige Pad. - dukkhanirodhagāminīpaṭipadā

Nibbāna wordt gezien als raadselachtig en onbegrijpelijk. Een tijdgenoot van de Boeddha had het echter direct herkend: uitdoven, zoals je een kaars dooft. Uitdoven, afkoelen.. dit is nibbāna, een compleet loslaten van alle begeerte, alle afkeer, elke identificatie.

De Boeddha vertelt aan de vijf asceten dat steeds in hem een inzicht verscheen.

"Betreffende wat ik voorheen nooit gehoord had, monniken, verscheen visie, verscheen kennis, verscheen wijsheid, verscheen begrip, verscheen licht in mij: 'Dit is de Edele Waarheid over lijden'.

Dan verscheen er een volgend inzicht: 'Dit lijden, een Edele Waarheid, dient volledig begrepen te worden'.

Dan verscheen er een volgend inzicht: 'Dit lijden, een Edele Waarheid, is volledig begrepen'.

Ook bij de overige drie Waarheden noemt de Boeddha deze drie inzichten. Pas na dus vier maal drie inzichten, die hij 'rotaties' noemt, vond hij het passend om zichzelf volledig verlicht te noemen.

In de filosofie van die tijd werd zo'n serie van drie rotaties over alle onderdelen een 'wiel' genoemd. Vandaar het Wiel van de Dhamma, de dhammcakka. De vrij populaire kettinkjes of speldjes met daarop een rond wiel met acht spaken staan voor de Dhamma en worden dhammacakka's genoemd.

De inzichten leveren vier taken op. Dukkha moet begrepen worden. De oorsprong van dukkha moet verlaten worden. Het einde van dukkha dient verwezenlijkt te worden. Het Pad naar het einde van het lijden dient ontwikkeld te worden.

Het Edele Achtvoudige Pad is het Middenpad, dat extremen vermijdt. Het begint en eindigt met inzicht. Normaal of werelds inzicht is eigenlijk niets meer dan dat we inzien dat meditatie belangrijk is, dat ontwikkeling op geestelijk of misschien spiritueel vlak belangrijk is en.. dat de Dhamma hier de geëigende Leer voor is.

Ook straks weer terug in het dagelijkse leven kunnen we het inzicht van de Vier Waarheden gebruiken. We kunnen eerlijk toegeven hoe stressvol of pijnlijk een probleem of uitdaging is (eerste waarheid). We kunnen vaststellen op wat voor manier onze eigen manier van denken, ervaren of verwachten bijdraagt aan de pijnlijkheid die we ervaren (tweede waarheid). Zo wordt het duidelijk dat de stress of de pijn of de ongemakkelijkheid door aanpassing van onze manier van kijken of denken kan verminderen of misschien wel kan verdwijnen (derde waarheid). Het medicijn (vierde waarheid) dat we dan gebruiken kan bestaan uit inzicht in de drie kenmerken: vergankelijkheid, stress of lijden en niet-zelf, anicca, dukkha en anattā.

We waren gebleven bij inzicht, het begin van het Pad. Uit juist inzicht komt juist denken en juist gedrag voort. Of misschien volkomen gedrag, ten volle ontbloeit. Hieruit komt concentratie voort en hieruit weer komt wijsheid voort. Deze indeling in drieën is precies de reden dat sommigen van ons na de mettā-meditatie buigen voor sīla, samādhi en pañña.

Bovenwerelds inzicht, volkomen inzicht, is het volledig doorgronden van de Vier Edele Waarheden. Zo verwijzen ze naar elkaar. Inzicht leidt tot ontwikkeling van gedrag, stilte en wijsheid en wijsheid leidt tot inzicht. We hoeven dus niks te geloven of aan te nemen. We oefenen en komen tot inzicht. De Vier Waarheden zijn naast werkelijkheden misschien in eerste instantie wel uitdagingen.

Wat is dukkha..? Het wordt vaak met lijden vertaald maar is eigenlijk een veel breder begrip. Ook in de meest verfijnde meditatie komt dukkha voor. Het geeft een eigenschap aan van alle saṅkhāra of formaties, dat wat oorzakelijk ontstaat. Er is dus niets waarop wij kunnen vertrouwen voor blijvend, waar geluk. Dukkha kan ook zijn dat iets heerlijk is maar gewoon niet eindeloos duurt, ook een keer ophoudt.

Geen geld, geen succes, niet liefde, niet zekerheid.. ook niet het zelf! Zolang we op ons kussen zitten om iets te winnen, regelen of verkrijgen.. zolang we begeerte kennen naar nibbāna of naar bijzondere ervaringen.. of eindelijk eens een keer rust.. zolang is er hechting, verkleving, dukkha. Als we dat zelf, die stem die steeds weer zegt 'maar ik dan?' zien voor wat die is.. een mentale formatie en niets dan dat.. dan kan werkelijke stilte ontstaan en uiteindelijk wijsheid.

Elke keer dat het ego, het conventionele zelf, wat zachter mag worden, een beetje kan vervagen, een beetje losgelaten kan worden… dan is dat ontwikkeling, dan krijgt de Dhamma de kans om gezien te worden. Concentratie wordt sterker, de geest komt meer tot rust, wordt open en ruim, groots en uiteindelijk bevrijd. Als het hart mag openen dan juist zijn de condities geschikt voor ontwikkeling. Wat we met onze ogen zien is maar al te vaak eigenlijk zien met onze gedachten en verlangens.

Het is ook hierom dat het cruciaal is om niet voor zichzelf te mediteren. Ten eerste omdat het conventionele zelf uiteindelijk alleen maar een formatie is, of een bundel formaties, ten tweede omdat onze houding van mededogen tegenover alle wezens (onszelf inbegrepen) helpt te ontspannen, los te laten.. en ten derde omdat volhouden als het tegen zit een stuk makkelijker is als we mediteren simpelweg omdat het goed is, heilzaam is. 'Ik heb twintig jaar gemediteerd en ik heb nog niks bereikt..' Tja. We mediteren ook niet om iets te bereiken. Verder valt het vaak reuze mee. Het is lastig om verandering in jezelf te zien. Wellicht heb je wel erger voorkomen. Ook dat is heilzaam.

Het is goed mogelijk om die bevrijding ook nu mee te maken, gewoon voor even. Dit is een flits van nibbāna maar daarom niet minder waardevol. Tegelijk is het mogelijk om bij het opkomen van begeerte maar ook afkeer of een vorm van verwarring opeens te zien: dit is dukkha.

Dit.. is dukkha. Blijf er niet bij hangen. Het is niet erg. Ook dit besef is uiteindelijk niks meer dan een mentale formatie. Alleen de constatering is heilzaam. Blij je ermee bezig, noteer dan 'denken.. denken..'

Tot slot een citaat uit Le Petit Prince van Antoine de Saint-Exupéry. In dit bijzonder leuke boekje lezen we een wijsheid die rechtstreeks uit de Dhamma lijkt te komen: Alleen met het hart kun je goed zien. Het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar.

#autisme #boeddhisme #theravada

1 note · View note