WILSTRA EN RIJPMA BRENGEN EEN ODE AAN NOARDERLEECH

De natuur heeft er terug gewonnen van de mens. Deze dacht daar land te winnen. Buitendijks om het gebied te vergroten. Men wil altijd meer. Eigenlijk evenwel is het een samenwerking. De mens helpt de natuur en andersom. De natuur voert grond aan, klei. Deze aanslibbing wordt door de mens bevordert met dammen en greppels. Het is een ecologisch samenspel dat getijdengebied. Al naar gelang er meer grond wordt aangevoerd valt de aarde droog. De één geeft, de ander neemt. En laat de ander het werk voor een moment liggen dan herneemt de één wat gegeven is. Zo kan een bijzondere streek ontstaan, een rand in de Waddenzee dat onderdeel wordt van het land van Fryslân. Dat is de bedoeling. Dat land heeft het gebied nodig, anders kalft het af en wordt teruggenomen door de zee. Maar de rand waarin land en water elkaar de loef afsteken, met slikken en kwelders en zomerpolders, vormt een buffer. Er zou een dijk omheen gelegd worden, zodat het land daadwerkelijk van de zee was gewonnen. Maar zover is het niet gekomen, zodat er een prachtig natuurgebied is ontstaan. Noarderleech. 

Het is er leeg daar in het noorden. Althans leeg omdat de mens het heeft laten liggen waar het ligt. Maar het is niet leeg van flora en fauna. Juist de natuur is er druk doende voor plant en dier leefbaar gebied van te maken. Laag is het er wel, meestentijds onder de zeespiegel. Kwelders die werden ingepolderd zijn teruggegeven aan de zee en weer van zomerpolder tot kwelder gemaakt. De getijden kregen opnieuw hand in de tijd door het doorsteken van een dijkje. De mensenhand hielp de natuur een beetje. Soms is dat nodig, maar meestal kan de natuur het zelf wel oplossen. Door veranderingen in de tijd, wijzigingen van beleid, krijgt de mens minder invloed op de natuur. Daar in het lege noorden trekt de mens zich terug om ruimte terug te geven aan de natuur. Dat gebied, met de bedoeling het strak en zakelijk in te polderen, heeft de spontane en speelse ontwikkeling van land en water samen teruggekregen. De beloning is een prachtig stuk onontgonnen grond met een variëteit aan plant en dier. 

De natuur is dankbaar dat het ruimte krijgt om te groeien en te bloeien. De mens geeft die ruimte daar in het Noarderleech. Dus doet die natuur wat aan de mens terug. Wie er rondloopt, waadt door de natte grond, zal beamen dat hier door een onafgemaakt landjepik een bijzonder buitendijks gebied is ontstaan. Een kakafonie aan vogelgeluiden overstemt het ruisen van de wind. Het is er niet leeg en stil, het is daar juist vol van leven en geluid. Maar voor de maatstaven van de mensheid heerst er rust en kalmte, is het een contemplatief gebied, om er beschouwend in te zijn. De natuur gebiedt mij eerbiedig stil te staan en te genieten. En ben ik niet in de gelegenheid het gebied lijfelijk te bezoeken, dan pak ik het boek Noarderleech erbij.

Voor de uitgave heeft de Afûk, de instelling tot behoud en ter bevordering van de Friese taal, fotograaf Evert Wilstra aan het werk gezet om het gebied fotografisch in kaart te brengen. De oud-fierljepkampioen laat met de foto’s een impressie zien van het landschap als zodanig, maar toont ook de verbinding tussen het landschap, de natuur en de kunst. Er is een prachtig handzaam fotoboek ontstaan waarin de sfeer van het gebied in de ziel wordt geraakt. De liefde voor de natuur ligt erin voor het oprapen. Hoge luchten, een weidse blik, maar ook op de knieën bij een graspol of gebroken kleibodem. Diezelfde genegenheid valt in de gedichten van Jochum Rijpma te lezen. De eco-campingboer lijkt aan de hand van de foto’s zijn lyrische hartstocht te hebben uitgeschreven, maar het is veeleer de natuur daar in het Noarderleech zelf dat hem deed besluiten de loftrompet te steken en een lofzang aan te heffen. In dit gebied daar ter plekke kun je niet anders dan in poëtische verwondering de ogen opslaan, in fotografische vervoering de liefde bedrijven. 

Het boek gaat met een voorwoord van Henk de Vries, directeur van de provinciale vereniging voor natuurbescherming in Fryslân it Fryske Gea. De vereniging is beheerder van vijftig verschillende natuurgebieden waaronder het Noarderleech. Hij beschrijft en omschrijft het ontstaan van dit voor Europese begrippen unieke gebied. “Door de schaal, de openheid, het mooie licht en het nachtelijk duister werkt het Noarderleech op het gemoed van mensen.” Waarna fotografie en poëzie losbarsten in een beeldend en geschreven ode op dit natuurgebied. Het is om stil van te worden. Even de gedachte leeg maken om de beelden van een gecultiveerde ongerepte natuur te doorgronden. Want het blijft een feit dat de mens er een hand in had hoe het landschap er daar langs de rand van Fryslân bij ligt. Doordat de natuur het werk afmaakt merkt de mens nu op dat het er ongeschonden bij ligt. Dat de inbreng nauwelijks meer merkbaar is en het een maagdelijk landschap lijkt. Het is het zelfoplossend vermogen van de natuur dat op ingrepen pleisters plakt. 

Uitgestrekte kwelders, zover het oog reikt dus tot aan de horizon. Ondergelopen land, rietkragen. Slikken en slenken. Maar ook de bewoners. Vogels op doorreis. Schapen en paarden voor een periode. Dichter op de huid van Noarderleech het riet, het grasland, de kleigrond. Korstmos en vlokken wol aan prikkeldraad. Hé, daar rijdt nog een boer op de tractor, schudt het hooi op. En daar klimt een man over het hek, proberen mensen bij de Tempel van Ids de contouren van Ameland te zien op de dansende horizon. Evert Wilstra was er ieder jaargetijde en toont mij de wisseling van de seizoenen. 

Jochum Rijpma sluit aan met woorden die de beelden kunnen vervangen. Niet altijd lijkt hij het over Noarderleech te hebben, ook gaan zijn gedachten wel verder mee op de wind. Heft hij een lied aan op mensen die ons ontvallen zijn, een andere werkelijkheid zijn ingegaan maar hun wortels voelden in het Waddengebied. En een liefdeslied of passiespel in korte ongerijmde zinnen breekt de droom van de dichter over Noarderleech open. Een poëet loyaal aan dit gebied, dat voor hem vrouw kan zijn maar evengoed man, mens is om lief te hebben. Te willen schuilen in de schoot van dit landschap, gevleid tegen de dijk. “Sakraal wekker wurden / Wie ‘k foar altiten ferkocht / Oan dit hân tútsjende Leechlân, / Grôtfol sjongend libben.” De gedichten zijn tweetalig. De Friese taal sluit in klank en gevoel aan op het Noarderleech. In de Nederlandse vertaling boet het iets in aan kracht, maar toch “Sacraal gewekt / Was ik voorgoed verkocht / Aan dit hand kussende laagland, / Barstensvol zingend leven.” 

NOARDERLEECH. Unyk poëtysk lânskip / Uniek poëtisch landschap. Foto’s Evert Wilstra, gedichten Jochum Rijpma. Uitgave Afûk, 2022.

I'm reaching that point where I'm just. tired. and want to lie down all day

but I cannot have come all the way to the Netherlands and not visit the Rijksmuseum. so I'm considering maybe skipping Ljouwert... I really would've loved to visit the AFûK and Frisian Museum but I feel like I have to choose between Amsterdam and Friesland. Or I can power through it as rest when I get home

Begrijpelijke patiënteninformatie nu ook in het Fries

Begrijpelijke patiënteninformatie nu ook in het Fries

10-12-2022 BALK – Patiënten in de Friese ziekenhuizen krijgen op een aantal afdelingen voortaan de patiënteninformatie zowel in het Fries als in het Nederlands aangeboden. Een bedrijf ontwikkelde voor onder andere de ziekenhuizen in Friesland patiënteninformatie in de vorm fan animatievideo’s, zogenaamde divi’s. In samenwerking met de Afûk is een eerste serie van 60 van deze divi’s nu ook met een…

View On WordPress

Begrijpelijke patiënteninformatie nu ook in het Fries

Begrijpelijke patiënteninformatie nu ook in het Fries

10-12-2022 LEMMER – Patiënten in de Friese ziekenhuizen krijgen op een aantal afdelingen voortaan de patiënteninformatie zowel in het Fries als in het Nederlands aangeboden. Een bedrijf ontwikkelde voor onder andere de ziekenhuizen in Friesland patiënteninformatie in de vorm fan animatievideo’s, zogenaamde divi’s. In samenwerking met de Afûk is een eerste serie van 60 van deze divi’s nu ook met…

View On WordPress

Begrijpelijke patiënteninformatie nu ook in het Fries

Begrijpelijke patiënteninformatie nu ook in het Fries

10-12-2022 JOURE – Patiënten in de Friese ziekenhuizen krijgen op een aantal afdelingen voortaan de patiënteninformatie zowel in het Fries als in het Nederlands aangeboden. Een bedrijf ontwikkelde voor onder andere de ziekenhuizen in Friesland patiënteninformatie in de vorm fan animatievideo’s, zogenaamde divi’s. In samenwerking met de Afûk is een eerste serie van 60 van deze divi’s nu ook met…

View On WordPress

Passys ("Passions"), an "autofiction" rather than a memoir by the late by Josse de Haan, who died in October, 2020, is now available from Afûk [text in Frisian]. "Despite terminal cancer," Laurens Vancrevel noted in Infosurr #152, "he was able to finish his great, autobiographical story Passys, which details with humor and commitment his lifelong passions for poetry and the eternal woman." Active among the Dutch Surrealists from 1975 on, de Haan's writing appeared in Brumes Blondes and Droomschaar, as well as in several books of his own throughout the years. In English translation, de Haan is known most recently for his delirious short texts "Four Miniatures" in Ce Qui Sera and "Frozen Moonlight in Two Hands" in Hydrolith #2, which hide considerable bite beneath their charms.

Interview staat nu online!

Workshop Frysk voor inburgeraars in Achtkarspelen

Workshop Frysk voor inburgeraars in Achtkarspelen

Achtkarspelen is de eerste Friese gemeente die haar inburgeraars een workshop Frysk aanbiedt. Afûk, ROC Friesland College en de gemeente geven de workshop samen. Wethouder Margreet Jonker is blij met deze primeur: ‘In onze dorpen wordt veel Frysk gesproken. Voor de sociale integratie is het daarom goed dat inburgeraars ook hiermee kennismaken. We kunnen van inburgeraars niet verwachten dat zij…

View On WordPress

LENIGE VERHALEN EN BEELDENDE TEKENINGEN VOOR IN FRJEMDE FÛGEL

Hoorde ik dat lied van Elly en Rikkert door mijn hoofd galmen. Dat lied van voor ze nog niet het licht hadden gezien. Dat lied waaraan bloemen kleven en dat naar wierook geurt. “Zoals we slenteren langs de wegen / Met onze veren door de regen / Nat gespet / Zoals we vrolijk fluitend tegen / Alle mensen die geen snavel kregen / Zijn we net”. Een tekst die groeide en bloeide in de tijd van hippies, peis en vree. Een eenvoudig rijmende tekst op een aangename wijs. Of de song van een ander duo: “He was a most peculiar man / He live all alone within a house / Within a room, within himself”. Weer zo’n simpel vrolijk deuntje als omlijsting van een tekst die dieper gaat dan de woorden doen vermoeden. Een opgewekte melodie met een grimmige grondtoon. Dat sluit vrijwel nauwelijks aan bij het harde paars op de kaft en die vierarmige rare snuiter met doorgroefd gezicht dansend daarvoor. De bundel met korte verhalen van Elmar Kuiper met illustraties door Willie Darktrousers ligt aan mij voor. Vreemd dat daarbij die wijsjes door mijn hoofd dwarrelen. Nog even belt de Earring aan met “She flies on strange wings”, maar ik sla de deur voor de neus dicht. Eigenaardig dat ik bij het lezen van de verhalen denk aan een schrijver als Roald Dahl. Met zijn sterk visuele stijl van schrijven, waardoor de verhalen gemakkelijk te verfilmen zijn.

In het boek “In frjemde fûgel” geeft Elmar Kuiper plastisch en concreet de omgeving weer waar zijn hoofdpersoon in dat enkele verhaal zich bevindt. Waar hij aan denkt, wat hij ziet en zich mee bezig houdt. Omdat de entourage zo nauwgezet is omschreven maak ik als lezer deel uit van het verhaal. Als figurant speel ik mee in de film. Ook al omdat de vreemde vogel een rare snoeshaan is en dat karakter een bekend gevoel geeft. Want ben ik ooit ook eens een vreemde vogel geweest. Met de nek aan gekeken, met de vinger na gewezen. Over dat soort kleine narigheden gaan de verhalen van Kuiper echter niet. Het zijn de vreemde eenden in de bijt. Levend aan de rand van de maatschappij. Worden voor gek versleten, zijn maniakaal, obsessief, verlegen, monomaan of autistisch, lees ik op de achterkant van het boekje. Over die mensen gaat het. Met name op het gebied van intimiteit en relaties leeft het bij hen erg stroef. De dubieuze figuren die de revue passeren geven het leven echter kleur. Zonder deze vreemde vogels zou de wereld grauw en grijs rond de zon cirkelen. De schrijver laat mij als het ware als een gevederde vriend ronddolen in zijn geest, de geest van de vreemde vogel. Welhaast word ik dat rare mens, die eigenaardige persoon. Niet sta ik erbij en kijk ernaar, zoals bij die beren die smeren konden.

Elmar Kuiper heeft een leesbare stijl van schrijven. Schrijvend in de Friese taal buit hij daarvan de mogelijkheden uit. De taal heeft ballen, kan de vertelling krachtig uitdrukken. Is een visuele taal, beschrijft lyrisch de gebeurtenis. Kuiper formuleert de woorden soepel, speels en beeldend plaatst hij de bedachte personages in zijn relaas. Hij houdt mijn aandacht vanaf de eerste zin vast. Ik ga op de punt van de stoel zitten. En niet af en toe bijt ik bijna het puntje van de tong af, omdat Kuiper de spanning concentreert tot op het eind. Het plot steekt vernuftig in elkaar en ik zie de ontknoping zelden aankomen. Daarom schieten mij teksten van Poe en Dahl in gedachten. Het heeft eenzelfde soort wereldvreemde verhaallijn, een bovenaardse vertelling. Zo leest het, maar de waarheid achter de woorden ligt dieper. Het beschrijft momenten van alledag, mensen als jij en ik zoals we hadden kunnen zijn. De gedachte figuren dwalen niet ver van de bewoonde wereld af. Het kan de buurman zijn of die man in de rij achter de kassa. Maar er is een steekje los, zoals ieder leven een open eindje heeft.

De verhalen van Elmar Kuiper lopen bijna nooit zoals ik al lezend denk dat ze zullen gaan. Het leidt telkens ergens anders heen dan zoals ik verwacht dat het zal eindigen. Dat rekt de spanningsboog op, zover dat deze strak staat tot na het laatste woord. Dan denk ik nog na en doorzie pas de essentie. Niet omdat ik de Friese taal niet machtig ben en spreektaal niet van boekentaal kan onderscheiden. De schrijfstijl en verhaaltrant van Kuiper nodigt uit een enkel verhaal meermalen te lezen. Daarmee doorgrond ik beter de levens van de vogels, vreemd maar wel vertrouwd. De duidingen zijn expressief en suggestief. Een beeldend taalgebruik zoals mijn inziens alleen het Fries dat kent. Uitdrukkingen die meer poëtisch klinken dan als proza geschreven. Vandaar ook dat Kuiper er zo flexibel mee weet om te gaan. Als geboren dichter trekt hij de jas van tekstschrijver aan. Dit is zijn eerste verhalenbundel naast de rij eerder gepubliceerde gedichtenbundels. Voor diverse gedichten en enkele verhalen ontving de psychiatrisch verpleegkundige, beeldend kunstenaar, videofilmer, performer/zanger van de Tigers fan Greonterp, en dichter de Rely Jorritsmapriis. Voor het titelverhaal van de bundel ‘In frjemde fûgel’ ontving hij vorig jaar nog deze pretentieuze Fryske literatuurprijs. Dit verhaal lijkt over hemzelf te gaan, want geschreven in de ik-vorm. Maar daarmee houdt hij het persoonlijk, de lezer kan zelf in die ik kruipen en zich hoofdpersoon van het verhaal voelen. Op andere bladzijden gaat het over Marten, Hindrik, Bernard, Gysbert en Jelmer. Maar ook in een ander verhaal zie ik mezelf terug. Dat verhaal heeft een open einde met een dubbele punt, als hoort er nog wat achteraan te komen. Een interactieve vertelling. Want dat iets mag ik zelf invullen door terug te grijpen op alinea’s eerder in het relaas: ‘us rit sit derop’.

De tekeningen van Willie Darktrousers bij de verhalen, de illustraties die de beschreven figuren uittekenen, zijn even vreemde schetsen als de sketches dat zelf zijn. In een onbeholpen stijl van werken zet de tekenaar de karakters neer. Maar die harkerige opzet is het handelsmerk van Darktrousers, daarmee steekt hij boven het maaiveld uit, valt hij op in de grauwe massa van tekenaars en illustratoren. Voor “In Frjemde Fûgel” blijft hij daarmee helemaal bij de les. De nuvere yllustraasjes geven onomwonden en nadrukkelijk weer hoe de hoofdpersoon niet is maar zich wel voelt. Waar Elmar in de huid kruipt van de buitenbeentjes zit Willie in hun hoofd. Lenig en beeldend.

In Frjemde Fûgel. Verhalen van Elmar Kuiper. Tekeningen Willie Darktrousers. Uitgeverij Hispel, 2022.

https://websjop.afuk.frl/nl/winkel/in-frjemde-fugel-ferhalen/?fbclid=IwAR3kj080ATZWRaeNxws1wnCvqCVIPpmlZwWQLE5rfhnh7ao5Sl4abuZMRCQ

Niederlande auf der Buchmesse

Kleiner Rückblick von Niederlande_net: Die #Niederlande auf der Frankfurter Buchmesse

In der zweiten Oktoberwoche dieses Jahres fand wieder die Frankfurter Buchmesse statt, auf der über 7.000 Aussteller vertreten waren. Auch die Niederlande und Flandern präsentierten sich auf der FBM – drei Jahre nachdem sie ein zweites Mal Gastland sein durften.

Damals standen die Niederlande und Flandern im Fokus der Medien und ihr Auftritt führte zu einem starken Anstieg an Übersetzungen aus…

View On WordPress

Dj Tubet in Olanda a Rap-Presentare il Friuli al Mem  - Livingroom of languages

Dal 10 al 20 Agosto Dj Tubet sarà ospite del  Mem  - Livingroom of languages a Leeuwarden, Olanda ( Groeneweg 1, 8911 EH)

Nell'ambito della Capitale europea della cultura 2018, durante l'anno si terranno molti eventi interessanti a Ljouwert (Leeuwarden in olandese). Concerti, storytelling, mostre, percorsi teatrali, escursionistici e ciclabili ... ma nessuno è tanto coinvolgente come il MeM (Livingroom of languages).

A partire dal 30 marzo e fino al 28 ottobre, Afûk (l'organizzazione per la promozione della lingua e della cultura frisone) ha invitato comunità linguistiche di tutto il mondo a prendere parte ogni settimana all’iniziativa.

Un insolito padiglione, a forma di due figure femminili e dedicato al linguaggio e alle lingue "madri", sorgerà nel Prinsentuin di Leeuwarden nel 2018: "MeM" ( madre in Frisone ) 

MeM è il "salotto" di Lân fan taal, ed è il luogo in cui le lingue piccole di tutta Europa, le lingue regionali ei dialetti dei Paesi Bassi e le lingue minoritarie parlate a Leeuwarden saranno al centro dell'attenzione da aprile a ottobre.

Le lingue presenti durante l’intera iniziativa annuale saranno il Basco, le Lingue Celtiche, Friulano, Catalano e il Võro, ma anche Papiamento, Russo, Esperanto, Bildts, Achterhoeks, Gronings, Zeeuws e, naturalmente, liwwadders!

Oltre a Frisone, un'altra lingua sarà sempre al centro della scena al MeM. 

Un totale di circa 30 comunità linguistiche parteciperanno: 

10 dai Paesi Bassi, 10 dall'Europa e 10 dalla città di Leeuwarden.

Dal 10 al 20 Agosto ci sará la settimana di incontro con la cultura la musica e la lingua Friulana assieme a Dj Tubet con il sostegno del Arlef (Agjenzie regjonâl pe lenghe furlane).

Giovedì sera e domenica pomeriggio, le comunità linguistiche competenti organizzeranno attività: poesia, musica, narrazione, teatro, conferenze, discussioni e presentazioni. 

Ogni domenica, saluteremo una delle comunità linguistiche e incontreremo la prossima. 

Durante tutta la settimana, durante l'orario scolastico, il padiglione sarà un punto d'incontro per i gruppi scolastici e naturalmente c'è "Deropút mei (uscire con) heit & mem" per tutta la famiglia nel vicino Giardino della lingua.

Durante queste serie di iniziative è possibile ordinare qualche spuntino facendo anche una piccola esperienza linguistica..

Durante il corso dell'anno, il tetto (o in effetti la gonna) del MeM verrà gradualmente ricoperto con le parole più belle  scritte dai visitatori e dalle comunità linguistiche partecipanti che potranno aprirsi così ad altre lingue e culture.

Dj Tubet live : Programma Generale sintetico

sabato 11 - Esibizione radio / tv  domenica 12  - Esibizione congiunta con la band asturiana Xera mercoledì 15  - Workshop : Hip Hop Pedagogy in Friuli giovedì  16  -  Concerto congiunto con la band jazz frisona Jolly F venerdì 17 -  Spettacolo radio / tv  domenica 19  - Esibizione congiunta con un gruppo papiamento.

Links, informazioni e aggiornamenti:

https://lanfantaal.com/project/language-pavilion/

https://www.facebook.com/Mem.LivingroomofLanguages/

https://www.facebook.com/lanfantaal2018/

https://www.instagram.com/lanfantaal/

https://twitter.com/lanfantaal

Illustraties voor het Friese kinderboek ‘De weddenskip’, geschreven door Lida Dijkststra, met als thema de Vikingmythen uit de IJslandse Edda.

Uitgegeven door Utjouwerij Afûk in september 2017.

Friese kennisinstellingen slaan handen inéén

Friese kennisinstellingen slaan handen inéén

24-03-2021 JOURE – Negen kennispartijen en de provincie Fryslân gaan samen werken aan één sterk kenniscluster over de Friese taal en cultuur. Nog dit jaar wordt een gezamenlijke visie ontwikkeld op het op Fryslân georiënteerde onderzoek en onderwijs. Het gaat om: Fryske Akademy, Afûk, RUG Campus Fryslân, Tresoar, Faculteit Letteren van de RUG met de leerstoel Fryske taal en letterkunde ,…

View On WordPress

DE ONBEDUIDENDE HANDREIKINGEN VAN PETER VAN LIER VERKLAREN

Peter van Lier is een Fries van buiten. Hij is import, maar voelt zich daar al bijna 18 jaar thuis, in dat Friesland. Wonend tegen de zeedijk, in het meest noordelijke deel van de provincie, inspireert het weidse uitzicht over de Wadden hem in zijn poëzie. Tijdens lange voettochten door het Noorderleech dwalen zijn gedachten af naar verre einders en lege velden. Al filosoferend  over dit en dat, zus en zo, deze en gene komen de lyrische regels als vanzelf in hem op en naar boven. Hij beschrijft zijn denken in de moedertaal, het Nederlands. Doet dit reeds jaren lang, dus is het tijd voor een overzicht van dat alles, een bloemlezing over en uit zijn kunnen. Zelf heeft hij dus de mooiste bloemen geplukt uit zijn aangelegde tuin. Van planten die dit vroege voorjaar of dat late najaar werden gezaaid. Een boeket dat geurt en kleurt.

Peter van Lier voelt zich een Friese dichter, hoewel hij zich een Fries fan utens weet. Een buitenlander, dus. Het karakter van zijn poëzie maakt hem echter tot Fries poëet. Het is weids en landelijk zonder belemmering op uitzicht en blikveld. Want dat landschap beïnvloedt zijn gedachten in het dichten. Hij neemt geen blad voor de mond, want zijn taal moet open zijn zoals de omgeving overzichtelijk is. Alles kan gezien, alles is geschreven. Maar de dichter kijkt niet over het veld, ziet niet de hoge luchten en de verre einder. Hij vleit zich in het gras, kruipt tussen het riet en waadt over het wad. Daardoor valt hem het detail in het grote geheel op. Ziet hij het kleinste klein en schrijft daar het liefste lief over. Zo is zijn ruimte afgemeten, maar hij ontloopt de onmetelijkheid niet. Zijn poëzie is handzaam, omdat het over gewone zaken gaat. Het zijn de kleine dingen die het hem doen.

In de uitgave “Minieme gebaren” is de groei in inhoud en vorm naar de genoemde Friese stijl goed te volgen. In de bundel vind ik geselecteerde gedichten van de jaren 1995 tot 2020. De eerste series nog als Nederlander in het westen. Met zinnen die beschrijvend door de regels lopen. Filosoferend over de meest kleine dingen langs het leven. Datgene wat in een druk bestaan nauwelijks nog wordt opgemerkt zet Van Lier te kijk in zijn beeldende gedichten. Het is kijken en observeren, dàt waarnemen wat gewoon lijkt dus ongewoon is beschreven om het op te laten merken.

Peter van Lier leert mij door zijn woorden anders te kijken, beter te zien. Van Lier is filosoof en dat valt op te merken in de manier waarop hij zijn omgeving beschrijft. Diepe gedachten, dubbele bodems, meerdere lagen. Maar ook wel recht door zee, pal op het doel af. Onomwonden, geen filosofie maar een duidelijke mening. Maar meestentijds mijmert hij en peinst, beschouwd en bespiegeld met als uitkomst abstracte verzen waarin de wereld wijsgerig is beredeneerd. Mijn zijn kan ik daar op reflecteren om een levensbeschouwing teruggekaatst te krijgen.

Gaandeweg de bundel wordt de blik meer landelijk. Zit de dichter niet meer op de knieën onder het struikgebladerte te turen, maar kijkt uit over het weidse landschap om daarin het detail te bemerken. Hij maakt zich op noordwaarts te vertrekken. Een leeg en onherbergzaam landschap op te zoeken, de uitgestrekte openheid die zijn zinnen zullen prikkelen. Hij, en ik, ziet dat “vooral terug in de vorm van mijn gedichten: regelafbrekingen en witregels maken het geheel meer open; en de soms geïsoleerde positie van de woorden daarin komt overeen met de afzonderlijke vormen in het land om mij heen.” Peter van Lier ademt de Friese sfeer; hij snuift de geur, beziet het veld en hoort de stilte. Nog telkens let hij op het detail, wordt hij gewaar de minieme bewegingen van het leven. Dat maakt hij groots in zijn gedichten, zodat ik mijn Friesland (jaja, ik ben er zo één) voortaan beter waardeer en anders bekijk.

Natuurlijk is deze poëzie op elk mogelijke plek, waar dan ook, te situeren. Het is niet gebonden aan hier, maar kan ook aan elders worden gerelateerd. De dichter heeft lijfelijk onderdak in het Friese gevonden en gaandeweg hebben zijn gedachten zich ook in de provincie gevestigd. Maar zijn besef blijft werelds. In zijn gedichten kijkt hij over landsgrenzen heen. Beziet de aarde verder dan voorbij de horizon. Zijn gedachten kunnen van elke plaats en alle tijd zijn. Lees ik de bundel door dan merk ik de groei, voel ik de wind, ervaar ik het landschap. Het land en de zee die over de dijk zich voor zijn ogen uitspreiden. Dat uitzicht moet voor Peter van Lier een openbaring zijn geweest, een inzicht dat er meer is dan de grote stad waar de blik zijn beperkingen kent. Er moet een wereld voor hem zijn  open gegaan toen hij die oude melkfabriek in Marrum als onderkomen vond. Daar staat hij bij wijze van spreken op het dak van de wereld en heeft op heldere dagen uitzicht tot voorbij Ameland.

De bundel “Minieme gebaren” is tweetalig. Een experiment hoe de poëtische kracht van de woorden in de Friese taal nog overeind blijft. Elske Schotanus heeft daar goed werk gedaan in haar vertalingen. Maar het zijn toch minder de gedachten van Peter van Lier gebleven. De Fries van buiten verstaat de taal, maar leest en schrijft het niet en zal het ook niet denken. Het is niet eenvoudig om dan de bestaande woorden in een andere taal evenveel kracht mee te geven. Eigenlijk heeft Schotanus nieuw dichtwerk gemaakt op de woorden van Van Lier. Een hertaling dus, maar nauw schurend aan de bestaande woorden. De uitspraken in het Fries zijn veelal meer poëtisch dan het van oorsprong Nederlands. Op andere momenten heeft het Fries kracht en staat het Nederlands erbij in de schaduw. Somtijds liggen de vertalingen daarom smakelijker in de mond dan het oorspronkelijke gedicht. Maar dan dien je de Friese taal wel machtig te zijn, want anders is dat gevoel er niet.

De bundel lezende vallen mij dingen op, schuif ik opmerkingen tussen de bladzijden. Word ik geprikkeld, het zet mij aan tot onderzoek. Bijvoorbeeld door “Psalm 68”. Eerst al omdat ik een afgebroken zin lees en nog eens lees, het klopt niet maar toch klopt het. Dat is op diverse plekken het geval in de poëzie van Van Lier, het deugt niet maar toch is het juist. Maar die psalm, als mens met een achtergrond wil ik dat inspecteren en analyseren. Het citaat “Bedreig het gedierte in het riet” (vers 31) is gehaald uit de vertaling die het Nederlands Bijbel Genootschap in 1951 maakte. De Statenvertaling van 1773 spreekt van “Scheld het wild gedierte des riets” en de Basisbijbel schrijft “Bedreig Egypte, dat land tussen het riet van de Nijl”. Want dat laatste is waar die wilde dieren langs de oever symbool voor staan. Ofwel de koning van Egypte die een hof heeft aan de rivier. Tot zover deze Bijbelse les. Van Lier interpreteert de quote als een bedreiging van de natuur door de mens. Door geen acht te slaan op het advies, aanhaling plus het woord ‘niet’ op de volgende regel, haalt hij zich het stilzwijgen van de rietbewoners op de hals.

Na de “Dierepsalmen” waaieren de zinnen over de bladspiegel. En in 2020 bij “Af, op, in” dansen de woorden letterlijk over het papier. De verzen worden uit elkaar getrokken om bepaalde zinsneden extra aandacht te geven. Verduidelijkingen op de tekst worden tussen haken bijgeschreven, maar soms zetten deze mij ook op een verkeerd been. Ze stemmen in ieder geval tot nadenken. Sociale recepten wisselen af met praatjes van de leugenbank. Emotionele gedichten die de mens tonen achter deze bundel. “Hoe je moeder bij te staan in het ziekenhuis” komt dichtbij. “Hoe help je een vriend die sterven gaat” beschrijft wel heel herkenbaar de vriend, omdat ik weet over wie het gaat.

Peter van Lier laat in de bundel “Minieme gebaren” zich als dichter van diverse kanten zien. Het is een representatieve dwarsdoorsnede van de dichter/filosoof. Met een kwinkslag, maar ook door het tonen van zijn gevoel. Hij doet dat niet op de orthodoxe manier van dichten, maar laat de regels in verzen vrijelijk over de dichtstukken bewegen. Zijn poëzie neigt naar abstractie, maar de zinnen zijn niet onsamenhangend – de emotie is geen object. Ik wil de gedichten wel weer lezen en nog eens, niet om de kern helder te krijgen maar omdat ze zo prettig poëtisch op papier staan.

Minieme gebaren / Minym ferweech. Gedichten Peter van Lier. Friese vertaling Elske Schotanus. Uitgave Afûk Leeuwarden, 2022.

Korte verhalen met wendbaar plot

Hij is een verhalenverteller. Maar geeft zichzelf niet veel tijd het verhaal te vertellen. Is het een heldere blik of een haastige concentratie. Schrijver, dichter en muzikant Nyk de Vries getroost zich niet veel woorden om zijn punt te maken. In een kleine bundel op A6 formaat, zojuist verschenen bij de Afûk en in minimale vormgeving van Monique Vogelsang, zijn 27 korte verhalen van hem opgenomen. Zijn beste werk of zoals dat in het Fries hoort “It bêste fan: Humor út de Wâlden”.

De Wâlden, de Wouden, een soort van Fryske belt, een Bosk Belt. Een streek in het oosten van Friesland met een eigen karakter, ruwweg lopend van de bossen en zandgronden in het zuiden tot op de weilanden en de klei in het noorden van de provincie. De wâldpiken, heidepiken of klaaiklûten, terphippers of dreechpraters – op diverse manieren staan ze onder de plaatselijke bevolking gekscherend bekend. Het is een bijzonder volkje, zoals iedere landstreek ongewone mensen kent. Vanwege die aparte aard staan ze alom bekend op het platteland elders, en niet altijd op een even positieve manier.  Maar goed, daar gaat het hier nu niet over.

Nyk de Vries heeft een opmerkzaam oog en een scherpe pen. De gewone gangbare voorvallen in de normale wereld, zoals de Friese Wouden dat zijn, worden rechtuit door hem beoordeeld. Zo openhartig als een wâldpyk van nature is, recht voor de raap. Zonder blikken of blozen, zonder omhaal. En dus in en met weinig woorden. Zo zijn ook de verhalen van De Vries opgebouwd. Want waar zal hij zich voor schamen, hij vertelt gewoon waar het op staat. Zijn jeugd in de streek.

En steeds heeft ieder kort verhaal, want verhaaltje klinkt dan weer zo geringschattend, een vreemde wending. Wanneer je denkt dat je leest wat er staat en het linksom zal gaan, gaat het plot juist rechtsaf. In enkele zinnen weet Nyk de Vries een handeling duidelijk neer te zetten. Ik weet direct wat hij meent, zie de bezigheid meteen voor me. En het is dan in de bundel ook nog eens in beeld duidelijk gemaakt. Tekenaar Willie Darktrousers aka Emiel Joormann heeft bij de woorden punctueel een illustratie gemaakt. Zo gaat de humor uit de Wouden nog meer leven.

Het is een beeldend schrijven. Een film in woorden. Met een zuivere opbouw die er in enkele zinnen staat. Maar dan in de laatste woorden komt er een draai in de voorstelling. Zo zoals bijvoorbeeld een schrijver als Roald Dahl een slinger aan zijn korte verhalen kon geven, dat ik onverlet op het verkeerde been sta bij het lezen. De Vries is zowel dichter als muzikant, daardoor kan hij de woorden op papier laten klinken. Elk verhaal is een compositie en kan een lied zijn, ik tik mijn voet als het ware ritmisch mee bij het lezen.

De verhalen van De Vries zijn niet kort, deze zijn ultrakort. Als een tekenaar, niet Willie, weet hij in enkele lijnen het onderwerp neer te zetten. Schetsmatig bijna. Maar niet abstract. De werkelijkheid is weleens aangedikt, zo lijkt het. Maar de wâldpyk houdt wel van grote woorden, grootspreken en bluffen. Hoewel hij weinig woorden nodig heeft, dus. Het is de taal van de velden, het praat van de straat. Nyk de Vries houdt het wel laagdrempelig, althans wanneer je de Friese taal machtig bent. Dat is eigenlijk het enige obstakel. Helaas is die taal ook weer niet te vertalen in enige andere taal, want het Frysk heeft de eigen uitdrukkingen en onvertaalbare woorden. Het zou veel aan kracht verliezen, dan. Dus op naar de Afûk voor de cursus Fries, om de unieke blik van Nyk de Vries niet te missen.

Verhalenbundel “Humor út de Wâlden, it bêste fan Nyk de Vries”. Geïllustreerd door Willie Darktrousers. Uitgave Afûk, 2021.