Moskva Ermənistana Cənubi Qafqazda sülh quruculuğu prosesində vəziyyəti gərginləşdirməyə imkan verməyəcək

Cənubi Qafqaz regionunda hərbi-siyasi vəziyyət Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın Rusiyaya səfəri zamanı əsas mövzulardan birinə çevrilib. Yeri gəlmişkən, bu, növbədənkənar parlament seçkilərindən sonra erməni rəhbərinin ilk xarici səfəridir.

Rusiya prezidenti V. Putin ilə Ermənistanın Baş naziri N. Paşinyan arasında danışıqlar ərəfəsində Ermənistan KİV-i Rusiya sülhməramlılarının Ermənistan və Azərbaycan sərhədində yerləşdirilməsi məsələsinin müzakirə olunacağını bildirirdi. Sonra RF başçısının mətbuat katibi Dmitri Peskov danışıqlar zamanı Rusiya sülhməramlılarının Ermənistan-Azərbaycan sərhədində yerləşdirilməsi ilə bağlı sənədin imzalanması barədə məlumatı təkzib edib.

Bundan başqa, Paşinyanın Moskvaya səfəri ərəfəsində Ermənistanda təhlükəsizlik məsələlərini həll etmək üçün yeni müttəfiqlər tapmağın zəruriliyi barədə söhbətlər fəallaşıb, çünki "artıq Rusiya və KTMT-yə ümid etmək lazım deyil" ("Lragir"qəzetinin yazdığına görə sitat). KTMT-nin baş katibi Stanislav Zaisin Azərbaycanla yeni sərhədin yaradılması ilə əlaqədar Ermənistanın cənubunda vəziyyətin gərginləşməsinin "sərhəd insidenti" olduğunu söyləməsinə reaksiyası da bu cür olub. Hətta Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan Stanislav Zatsem ilə telefon danışığı keçirərək, onu "vəziyyətin həllinə dair konstruktiv səyləri zərbə altında qoymamaq üçün" formullarda təmkinli olmağa çağırıb.

Ermənistan parlamentinin hakim partiyadan olan deputatı Ruben Rubinyan da öz fikirlərini bildirib. O, KTMT baş katibi Stanislav Zaisin Ermənistan-Azərbaycan sərhədində vəziyyətlə bağlı son bəyanatını "qəribə" adlandırıb.

Bu cür fikirlər ən azı nəticəsizdir və "Rusiya-Ermənistan", "Rusiya-Azərbaycan" və "Azərbaycan-Ermənistan"üçbucağında münasibətlərin inkişafının bütün məntiqinə ziddir.

Qeyd etmək lazımdır ki, Stanislav Zas ermənilərə KTMT - nin ermənipərəst təşkilat olmadığını göstərən ilk şəxs deyil. KTMT-nin keçmiş baş katibi Nikolay Bordyuja İrəvana səfərlərindən birində bildirib ki, Rusiyanın öz maraqları var və onlar erməni təsəvvürlərinə uyğun olmaya bilər. O zaman bu, İrəvanda hiddət doğurdu. İndi Stanislav Zassin öz sözlərimizlə, qiymətləndirmələrimizlə eyni yanaşmanı təsdiq etdiyini görürük.

Baxaq görək, Rusiya Ermənistanı Cənubi Qafqazda özünün müstəsna, qeyd-şərtsiz və strateji tərəfdaşı hesab edir. Zənnimcə, RF-ni heç vaxt yalnız Ermənistana qoymayıb. Moskva münaqişə iştirakçısı deyil, yuxarıdan gələn bir ölkə kimi mediator roluna üstünlük verir. Rusiya Azərbaycanla ittifaqda nə edir? Əgər Moskva ermənilərin mövqeyi tutsaydı, dünya arenasında ermənipərəst siyasət aparsaydı, yəqin ki, Azərbaycanla çox sayda müdafiə müqavilələri olmazdı. Belə əməkdaşlıq isə uzun illərdir ki, inkişaf edir, buraya zərb silahlarının tədarükü də daxildir.

Bunlar Mi-35M helikopterləridir, "Solnepek" termobarik sistemləri, "Smerç" yaylım atəşi raket sistemləri, "MSTA-S" özüyeriyən artilleriya qurğuları, "Pion" özüyeriyən artilleriya qurğuları, T-90 tankları - 100-ə yaxın ədəddir, özü də hələ də "Kornet" tank əleyhinə raket kompleksləri (PTRK) da daxil olmaqla, reallaşdırılan opsion (180-dən çox vahidi çıxır) və bir çox başqa variantlardır. Odur ki, Rusiya özünü qapalı hiss etmir, Azərbaycana silah satmaqla, guya, Yerevanda etiraz doğurmalıdır.

Rusiya ilə Ermənistan arasında çoxlu müqavilələr imzalanıb (270-dən çox). Lakin Rusiya ilə Azərbaycan arasında da çoxmilyardlıq tədarükü üçün sazişlər var və Moskva, Bakı və Ankara arasında xüsusi imtiyazlı münasibətlər qurulur. Bu, əlbəttə ki, Ermənistan tərəfinin xoşuna gəlmir.

Qayıdaraq KTMT. Bu təşkilat heç vaxt bir neçə səbəbdən sırf erməni maraqları uğrunda mübarizə aparmayacaq. Birincisi, Rusiya özünün dərin, etibarlı və kommersiya münasibətlərini, o cümlədən Azərbaycan ilə münasibətlərini qurur. Rusiya heç vaxt bununla hərəkət etməyəcək. İkincisi, KTMT yalnız Rusiya deyil. Bu, həm də Qırğızıstandır, Qazaxıstandır və təbii ki, Azərbaycanla ittifaqa böyük meyl göstərir. Onlar da heç vaxt Bakıya qarşı çıxmayacaqlar. Belə çıxır ki, Nikol Paşinyanın öz siyasətini qurduğu xətt, ondan əvvəl isə onun sələfləri, elə həmin keçmiş yaraqlı Robert Köçəryan da düz deyil.

Amma ermənilərə nədənsə elə gəlir ki, Rusiya türk xalqları ilə mütləq müharibə aparmalıdır, KTMT isə Rusiyanı bunu etməyə məcbur edəcək alətdir. Amma bu, belə deyil. 2006-2007-ci illərdə Ermənistanda antirusiya əhval-ruhiyyəsi təsadüfən yaranmayıb. Türkiyəli analitik Sedat Laçınerin həftəlik Turkish həftəlik qəzetində dərc etdiyi kimi, 2007-ci ildə ermənilər Rusiyada, KTMT-də nələrisə qurmağa çalışır, bunun Rusiya xalqının maraqlarına zidd olduğunu anlamırlar.

Azərbaycan yaxın gələcəkdə KTMT-nin tərəfdaşı ola bilər

Düşənbədə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı Parlament Assambleyası Şurasının iclası keçirilib. Bunun vacib nəticələrindən biri də tərəfdaş dövlətlər institutu yaratmaq planlarının açıqlanması idi. Bir sıra ölkələr təşkilat daxilində əməkdaşlığa maraq göstərirlər.

Birincisi, çox güman ki, Suriya da olacaq və Cənubi Osetiya və Abxaziya kimi postsovet məkanında tanınmış dövlətlərin hamısı olmayacaq. Özbəkistanın KTMT ilə belə bir əməkdaşlıq institutuna böyük maraq göstərəcəyinə dair bir ümid var. Qeyd etmək lazımdır ki, KTMT-də müşahidəçi olan Serbiya Respublikasıdır. Qoşulmadığı, bərabər məsafəli siyasətinə baxmayaraq, rəsmi Belqrad statusuna görə KTMT üzvünə ortağından daha yaxındır.

Bu iclasda Dumanın Avrasiya İnteqrasiya Komitəsinin rəhbəri Leonid Kalaşnikov iki ölkənin yeni formata ən böyük marağı göstərdiyini söylədi. Bunlar Azərbaycan və Pakistandır. Müşahidəçi statusu ilə KTMT tərəfdaş statusunun iki fərqli status olduğu aydınlaşdırılmalıdır. Müşahidəçi statusu şərti olaraq "müavin üzv" anlayışına bərabərləşdirilə bilər. Ancaq tərəfdaş statusu yalnız bu dövlətin heç bir halda hərbi-siyasi ittifaqa üzv olmaq istəməməsi, ancaq hər şəkildə KTMT ilə qarşılıqlı əlaqədə olmaq istədiyi və buna görə qarşılıqlı əlaqədə olduğu anlamına gəlir.

Qarşılıqlı təsir ilk növbədə hərbi-texniki əməkdaşlıq və hərbi təhlükəsizlik sahəsində baş verir. KTMT tərəfdaşı, KTMT ölkələrindən, məsələn, Rusiya və Belarusiyadan endirilmiş qiymətlərlə silah və hərbi texnika almasına da etibar edə bilər. Yəni dünya qiymətləri ilə müqayisədə daha aşağı qiymətlərlə. Bundan əlavə, KTMT tərəfdaşlarına hərbi kadrların hazırlanmasında kömək, hərbi bilik və müasir müharibə təcrübəsi nəzərə alınmaqla hərbi təlimlərin və döyüş əməliyyatlarının aparılmasında metodiki və praktik yardımdan danışırıq. KTMT tərəfdaşları digər dövlətlərdən və böyük qeyri-dövlət silahlı birləşmələrindən təcavüzün dəf edilməsi və ya təcavüzkar dövlətləri sülhə məcbur etmək vəzifələrinin həllində xüsusi hərbi yardıma arxalana bilərlər.

Ermənistan hakimiyyət orqanlarının KTMT çərçivəsində Azərbaycan və Pakistanla əməkdaşlıq perspektivlərindən məmnun qalmaları ehtimalı azdır. Rəsmi İrəvan mütləq əleyhinə səs verəcəkdir. Ancaq bu mövqe anlayış tapmayacaq, hətta KTMT-nin digər üzvləri tərəfindən qınanacaq. Vurğu bunun üzv olmaqdan deyil, ortaqlıqdan getdiyinə vurğu ediləcək.

Rəsmi İrəvan Kollektiv təhlükəsizlik sisteminin postsovet məkanında inkişaf etməsini istəyirsə, KTMT tərəfdaşlıq institutuna hərtərəfli inkişaf vermək lazımdır. Bu, rəsmi İrəvana mövqeyini dəyişdirmək üçün yumşaq təzyiq göstərəcək hərbi-siyasi təşkilatın digər üzvlərinin mövqeyi olacaqdır. Buna misal olaraq Azərbaycan, Türkiyə və Ermənistanın bu Təşkilatın tərəfdaşları olduğu ŞƏT-i göstərmək olar. Və Yerevanda bu mövzuda mübahisələr yoxdur! Məsələ mütləq həll ediləcək - Azərbaycan Respublikası və Pakistan KTMT-nin tərəfdaşları olacaqlar. Ermənistan bundan yalnız milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsi problemini həll etməkdə faydalanacaqdır.

Azərbaycanın səhiyyə naziri rusiyalı həmkarını Bakıda qəbul edib

Rusiya Səhiyyə Nazirliyinin rəhbəri Mixail Muraşko iyulun 7-də Bakıya gəlib. O, Azərbaycanın səhiyyə naziri vəzifəsini icra edən Teymur Musayevlə birlikdə Fəxri xiyabana gələrək, ümummilli lider Heydər əliyevin məzarı önünə əklil qoyub, onun xatirəsi ehtiramla anılıb. Rusiyalı nazir görkəmli oftalmoloq, akademik Zərifə əliyevanın da məzarı önünə gül dəstəsi qoyub. Sonra səhiyyə naziri Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etdi.Səfər proqramında Muraşkonun ölkə rəsmiləri ilə görüşləri var. Bundan başqa, danışıqların yekununda Rusiya ilə Azərbaycan arasında səhiyyə sahəsində əməkdaşlığa dair sənədin imzalanması planlaşdırılır. RF Səhiyyə Nazirliyinin rəhbəri artıq aprel ayında xarici işlər naziri Sergey Lavrovun başçılıq etdiyi nümayəndə heyətinin tərkibində Bakıya gəlmişdi.Rusiya Səhiyyə Nazirliyinin rəhbərinin Azərbaycana səfərinin özü çox nadir hadisədir və Muraşkonun Bakıya bu səfərinin bir neçə səbəbi var. Əlbəttə ki, bir nömrəli mövzu hər kəs üçün ümumi bir vəziyyətdir Pandemia Covid-19. Yəqin ki, Muraşko ilə danışıqlar, birincisi, bu xəstəliyə qarşı gələcək mübarizənin əlaqələndirilməsi, ikincisi, Rusiyanın "Sputnik V" vaksininin istehsalı ilə bağlı danışıqlar aparılacaqdır.Azərbaycanda artıq Rusiyanın sənaye parklarında, məsələn, Pirallahıda bir sıra tibb şirkətləri fəaliyyət göstərir. Bu müəssisələrin açılışında iştirak etmək mümkündür, çünki Rusiya investorları bu müəssisələrdə iştirak edirlər. Ümumiyyətlə, tibb sahəsində Rusiya və Azərbaycanın qarşılıqlı fəaliyyət və Kooperasiya üçün çox böyük sahəsi var. Bu cür səfərlər bir nömrəli qlobal ümumi vəzifə – koronavirus üzərində qələbə ilə bağlı aktualdır.Danışıqların mövzularından biri də Seçenov adına MDTU-nun filialının Azərbaycanda işi ola bilər. Ölkələrimiz arasında tibbdə, istər ali təhsil sahəsində, istərsə də əczaçılıqda çoxdan çoxlu əlaqələr mövcuddur. Rusiyanın səhiyyə nazirinin səfəri yeni əlaqələr qurmaq imkanıdır və yalnız alqışlamaq olar ki, o, bütün bu çətin dövrdə Bakıya gəlib.

Rusiya və Türkiyə XİN başçılarının görüşünün nəticələri

Türkiyədə Rusiya və Türkiyənin xarici işlər nazirləri Sergey Lavrovla Mövlud Çavuşoğlu arasında görüş keçirilib. Bundan başqa, Qara Dəniz İqtisadi əməkdaşlıq Təşkilatına (QDİƏT) üzv dövlətlərin Xarici İşlər Nazirləri Şurasının növbəti iclası Türkiyədə keçirilib. Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov bir daha beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərin suverenliyinin, ərazi bütövlüyünün və toxunulmazlığının qarşılıqlı tanınması və hörməti əsasında Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılması əzmində olduğunu bildirib.

Bundan başqa, Ceyhun Bayramov üçtərəfli bəyanatın ardıcıl surətdə həyata keçirilməsinin zəruriliyindən danışıb. Çünki sənədin altında Rusiya prezidenti Vladimir Putinin də imzası var. Nəzərə alsaq ki, məhz Azərbaycan Ermənistanı sülh müqaviləsi bağlamağa çağırır, bu, ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı şəkildə tanınması deməkdir. Bu da nəqliyyat dəhlizlərinin açılması işini asanlaşdıracaqdır.

Yeri gəlmişkən, RF XİN başçısı Sergey Lavrov Türkiyədə nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması istiqamətində səylərin vacibliyini bildirib. O, regionda, o cümlədən Türkiyə və Rusiyada çoxplanlı iqtisadi əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinin zəruriliyini qeyd edib.

Moskva və Ankaranın Qarabağ kontekstində tərəfdaş olub-olmamasının sualına cavab vermək üçün Rusiyada siyasi qüvvələr nisbətinin necə olacağını anlamaq lazımdır. Orada kifayət qədər güclü erməni lobbisi var, o, ölkənin siyasi sisteminə dərindən və çoxdan inkorporasiya Olunub. Müvafiq olaraq, indi hər şey əsasən liderlərin, onların yaxın dairəsini təşkil edən bəzi siyasətçilərin mövqelərində qalmaqdadır.

Bu kontekstdə əsas məsələ Zəngəzur dəhlizinin açılması, eləcə də regionda dəmir yolu əlaqəsinin açılması perspektividir. Belə çıxır ki, bunda həm Rusiya, həm də Türkiyə tərəfi eyni dərəcədə maraqlıdır.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin üçün Bakının mövqeyi tamamilə məqbuldur və müəyyən dərəcədə hətta əsaslıdır. Güman ki, sülh sazişinin imzalanması məsələsində Kreml Ermənistan rəhbərliyinə təzyiq göstərəcək.

Hamıya aydındır ki, bu, həm region ölkələri, həm də bütün dünya üçün həyati əhəmiyyətə malikdir. Bu müharibədə yağlı bir nöqtə qoymaq lazımdır, çünki bu günə qədər nöqtəli vergüldür. Hər bir halda Ermənistanda Nikol Paşinyan Partiyasının qalib gəldiyi seçkilərin siyasi nəticələri, deməli, onun özü, Şuşa Bəyannaməsi, həmçinin Bakının İrəvanla sülh sazişi imzalamağa hazır olması (Azərbaycan Prezidenti İlham əliyevin bəyanatını xatırlayaq) Cənubi Qafqazda vəziyyəti keyfiyyətcə dəyişir.

Bütün konstruktiv qüvvələr bu vəziyyətdən istifadə etməli və qeyri-regional destruktiv elementlərin nüfuz etməsinə yol verməməlidirlər.

Ərdoğanın Şuşaya səfərinin nəticələri

Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin imzaladıqları Şuşa sazişləri iki ölkə arasında qarşılıqlı münasibətlərin inkişafının müəyyən mərhələsinə gətirib çıxarır.

Azərbaycan ilə Türkiyə arasında 300-dən çox müxtəlif saziş imzalanmışdır. Bu cür sanballı sənədlər kompleksi dövlətlərimizin qarşılıqlı münasibətində əldə edilmiş səviyyənin müəyyən ifadəsidir və gələcəkdə hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyini tezisləri müəyyən edir. Faktiki olaraq bu o deməkdir ki, Türkiyə və Azərbaycan sözün əsl mənasında, hərbi sahə də daxil olmaqla, strateji müttəfiqlərdir.

Maraqlıdır ki, ərdoğanın Dağlıq Qarabağa səfəri NATO sammitindən dərhal sonra baş tutub. Sammitdə Türkiyənin NATO üzvü kimi postsovet məkanının cənub hissəsində və ona yaxın regionlarda yeni keyfiyyət əldə etdiyini düşünməyə imkan verən müəyyən bəyanatlar səsləndirilib. Xüsusilə Türkiyənin əfqanıstanda, Cənubi Qafqazda, o cümlədən Dağlıq Qarabağda xüsusi rolu və vəzifələri qeyd edilib.

Alyansın fəal üzvü ilə belə müttəfiqlik münasibətləri Azərbaycana yeni keyfiyyətlər verir. Maraqlıdır ki, bu vəziyyət Rusiya ilə gərginlik yaratmayacaq. Qərb Alyansının digər nümayəndələrindən fərqli olaraq, Moskva Türkiyə ilə inkişaf etmiş münasibətlərə malik olmaq və onunla Cənubi Qafqazda qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək baxımından sərfəlidir. Rusiya ilə Türkiyə arasında mövcud olan bütün ziddiyyətlərə rəğmən, ərdoğan və Putin problemli məsələlərdə razılığa gəlməyi öyrəniblər. Ona görə də Türkiyə kimi sübut edilmiş tərəfdaş Rusiya üçün Cənubi Qafqazda daha çox üstünlük təşkil edir.

Şuşadakı görüşün nəticələri Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi probleminin həllinə birbaşa təsir göstərəcək. Bu kontekstdə Qərb və onun NATO təşkilatı tərəfindən əhəmiyyətli dəstək alan Ankara bu məsələdə özünü daha inamlı apara bilər. Çünki o, Türkiyənin güclü və əhəmiyyətli rol oynamağa başladığı qurum tərəfindən bəyənilib.

Razılaşmada Zəngəzur dəhlizi haqqında da dəqiq müddəalar var. Bu, ciddi layihədir və unutmaq lazım deyil ki, burada təkcə Azərbaycan və Türkiyə deyil, digər oyunçular – Rusiya və İran da maraqlıdır.

Zəngəzur dəhlizindən istifadə edilərsə, Şimal-Cənub layihəsinin fəallaşdırılması Rusiyanın dəmir yolu magistrallarını Azərbaycan və İran vasitəsilə birləşdirməyə imkan verəcəkdir. Faktiki olaraq, Türkiyə, İran, Rusiya və Azərbaycan Dəmir Yollarının işə salınacağı belə bir bağlılıq yaranacaq. Bakı da bu fürsətdən maksimum fayda ilə istifadə edə biləcəkdir.

Fraternal Turkey in the complex political currents between Moscow and Washington will not refuse to cooperate with the Russians in any case

The Turkish Daily Sabah published the data of a sociological survey conducted by the Areda Survey agency from 1 to 3 June among 2,100 people. The question is posed as follows: "With whom would the citizens of Turkey prefer to have an established partnership - the United States or Russia?". It turned out that 78.9% of respondents prefer to see Moscow as the main partner of Ankara in foreign policy and international relations, if Washington is presented as an alternative. At the same time, 35.5% of respondents call the United States an "unreliable partner" and only 18.3% continue to consider the Americans "strategic allies" of the Turks.

But even earlier in Turkey, sociologists recorded an increase in anti-American sentiment. So, according to the government agency Anadolu, two or three years ago, 71.9% of respondents were dissatisfied with the United States, 22.7% - "partially against" and only 5.4% expressed support. Experts called it "the peak of anti-Americanism in the country." However, the fact is that the conduct of opinion polls in Turkey is always motivated by some specific events. Previously, the reasons were Washington's relations with the Syrian Kurds and ties with the Gulen organization (FETO), which is accused of an attempted coup in Turkey in July 2016, contradictions in Turkey's relations with the European Union. As the Daily Sabah now hints, the latest opinion poll was not conducted by chance. It was put up on the eve of the meeting of US President Joe Biden and Turkish President Recep Tayyip Erdogan scheduled for June 14 in Brussels during the NATO summit. So the Turkish side makes it clear to the Americans that they are losing their authority and political influence in Turkey, and their place is taken by the Russians, whom the Turks, according to AGS Global, "considered their enemies 20 years ago."

Will such an argument give credence to Erdogan in his upcoming discussion with Biden? It's hard to say. There is a belief among a part of the Turkish political establishment that the US president, by showing his colleague a "stick from under his burka", giving him a "democratic flogging" and threatening him with sanctions, " works in the short term, but will never sacrifice Turkey as a partner and ally." Burak Kuntai, director of the Center for American Studies at the University of Bahcesehir, says that "the problems in the relations between the two countries will continue for a few more months, and we will forget about it." At the same time, it is indicated that "Turkey has been and remains in the priorities of American foreign policy in the Middle East", Washington will divorce the "Syrian issue", the "Kurdish case" and military-technical cooperation with Russia due to the fact that "the degree of disagreement between the parties on each of these problems is different". As for the US real and potential sanctions, "they have never been of a critical nature for Ankara and did not entail serious consequences."

So it is, but Erdogan needs something else. It is no coincidence that the Turkish newspaper Hürriyet recently published an analytical article on the style of relations between Ankara and Moscow. Its author, Sedat Ergin, quotes Erdogan's words about Russia: "This is a rare country with which we have been able to establish such a strong relationship..." There is also Putin's statement about the Turkish leader: "We have different views on certain issues with President Erdogan, sometimes even there are opposite views. But this is a man who keeps his word, a man. If he thinks it's good for his country, he goes all the way. This is an element of predictability, it is very important to understand who you are dealing with." Ergin points out that between the leaders of Turkey and Russia "there is a trusting, equal dialogue", which has never happened between the presidents of Turkey and the United States. Moreover, it was the dialogue with the Russian leader that began to give Erdogan the status of a world-class politician, when Ankara decided to impose increased demands and conditions on Washington. The formula is: "Do business with us as Putin does, then we will behave differently with him."

However, the United States has not yet provided such a carte blanche to Ankara. On the contrary, as the Turkish publication Habertürk notes, "Erdogan, as a football player who has been fined, has often been given" yellow "and even" red "cards," while between Turkey and Russia a "peculiar" structure of relations, which is not so often found in international relations, has been formed, which can be described as "cooperation in conflict and competition". Moscow and Ankara, if there are serious differences between them, open up space for each other to act. After that, is it any wonder that Russia's weight in Turkey's foreign policy is increasing? The Turks feel and understand this well. The question is whether Ankara will be able to balance in its relations with the West what is happening in its relations with Russia, with which there is an intensification of cooperation in the fields of trade, energy, tourism and others. As a new strategic factor, we need to add the fact that with the purchase of S-400 systems by Turkey in the amount of $ 2.5 billion, the defense industry also entered the list of priorities.

And this is despite the paradoxical structure of Turkish-Russian relations: Ankara supports the Syrian armed opposition, Moscow supports the Assad government, but there is Russian-Turkish cooperation on Syria within the framework of the Astana format. And in Libya, they both cooperate and oppose each other. The two countries recently passed a major stress test in Karabakh, where the Turkish and Russian militaries are jointly monitoring the ceasefire at a military center in Aghdam. On June 14, Erdogan will meet face-to-face with Biden for the first time at the NATO summit. The Turkish leader faces a difficult task. There is a real possibility that at the meeting, the two leaders will identify problems on which it is not possible to come to an agreement. Sociology is unlikely to help in the parties ' search for a so-called "positive agenda". But Erdogan knows how to play on the discomfort of the Americans. Therefore, it is important what offer Washington will make to Ankara and what offer it will make to Moscow during the negotiations with Russian President Vladimir Putin.

Washington and Baku Discuss American Participation in Conflict Resolution

Azerbaijani Foreign Minister Jeyhun Bayramov discussed with US Assistant Secretary of State Philip Ricoeur the situation on the Azerbaijani-Armenian border and in Karabakh.The American diplomat announced the readiness of the White House to assist in de-escalation.In addition, US Secretary of State Anthony Blinken said that Washington will continue to discuss the feasibility of providing military assistance to Baku, since the assistance is necessary to support efforts to combat international terrorism, as well as to "strengthen the security of Azerbaijan's borders."The desire of the United States to do everything in its own way wherever hands reach is understandable to everyone. However, it is doubtful that Turkey and Russia will allow, even if only declarative, US participation in the settlement of the situation - Moscow acts as an official mediator between Baku and Yerevan, and Ankara's dialogue with Washington is still exacerbated by the issue of recognizing the Armenian Genocide. Earlier, such attempts to "designate involvement" by France had already been rejected by Azerbaijan due to the absence of any grounds.

ATƏT-in Minsk qrupu Bakı ilə İrəvan arasında münaqişənin həllinə dair yeni təkliflər hazırlayır və ya artıq hazırlayıb

Azərbaycan Prezidenti İlham əliyev Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin videoformatda təşkil etdiyi "Cənubi Qafqaz: Regional İnkişaf və əməkdaşlıq perspektivləri" mövzusunda müzakirələr zamanı çox mühüm bəyanatla çıxış edib: "ABŞ Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşmasına töhfə verə bilər". "ATƏT — in Minsk Qrupunun həmsədrləri ilə görüş zamanı mən demişdim ki, onlardan yeni təkliflər gözləyirəm. — Ona görə də düşünürəm ki, hazırda bu təşkilat yeni təkliflər axtarışındadır. Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılması, hər iki ölkənin vətəndaşlarının birgə yaşaması üçün yeni təkliflər irəli sürülə bilər". Bir də sitat: "erməni cəmiyyəti bu yeni reallığa uyğunlaşmalıdır. Bu ədalət zəfər idi. Təəssüf ki, bu gün Ermənistan cəmiyyətində revanşist tendensiyalar və azərbaycanofobiya hökm sürür. Biz gələcəyə baxmalıyıq. Biz artıq təklif etmişik, mən dəfələrlə demişəm ki, Ermənistanla sülh sazişini imzalamaq istəyirik. Lakin bütün bunlar birgə səylər tələb edir".

Bir qədər əvvəl Bakı bəyan etmişdi ki, "Dağlıq Qarabağ münaqişəsini başa vuran ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətində Praktiki ehtiyac yoxdur və o," öz tarixi rolunu yerinə yetirdi". O da ondan ibarət idi ki, əsrin dörddə biri ərzində Yeni silahlı münaqişəyə yol verilməsin. Bu, yeganə iş idi ki, o, bunu edə bildi, amma yenə də məsələ hərbi yolla həll olundu. İndi göründüyü kimi, vəziyyət dəyişib və əliyev ritorikası da dəyişib. Güman ki, bu, ABŞ prezidenti Co Bayden Konqresə xəbər verdikdən sonra baş verib ki, Administrasiya ABŞ-ın Bakı ilə İrəvan arasındakı münaqişə və gərginlik, ətrafında, "Amerikanın səsi", "Dağlıq Qarabağın mübahisəli ərazisi"ilə əlaqədar əvvəlcədən məhdudlaşdırılmış Azərbaycana yardım göstərməyə imkan verən düzəlişin qüvvədə olma müddətini uzadır. Bir qədər əvvəl isə ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinken əliyevlə telefonla söhbət edib və Dövlət Departamentinin bəyanatında qeyd olunduğu kimi, "insan hüquqlarına və fundamental azadlıqlarına hörmətin əhəmiyyətini vurğulayıb, Minsk Qrupu həmsədrlərinin Dağlıq Qarabağ ətrafında münaqişənin regionun bütün xalqlarının mənafeyi naminə uzunmüddətli siyasi həllinə nail olmaq istiqamətində danışıqlar prosesinin irəli aparılması istiqamətində səylərinin davam etdirilməsinin vacibliyini vurğulayıb". Yəni Vaşinqton Dağlıq Qarabağ münaqişəsini "həll edilmiş" hesab etmir və əliyevin reaksiyasına əsasən, Bakı bu mövqeni qəbul edib ki, bu da müəyyən suallar doğurur.

Məsələ ondan ibarətdir ki, dörd aylıq fasilədən sonra ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri fəallaşmaq qərarına gəldilər və bəyanat verdilər. Onlar Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonasında atəşkəs rejimini müsbət qeyd ediblər, "həlak olanların qalıqlarının geri qaytarılması və münaqişə nəticəsində yurdlarına qayıtmaqla davam edən tərəqqi ilə bağlı əhəmiyyətli nailiyyətləri alqışlayıblar", həmçinin "bütün region üzrə nəqliyyat və kommunikasiya əlaqələrinin açılmasına yönəlmiş konstruktiv diskussiyalar"ni dəstəkləyiblər. Bundan başqa, onlar xüsusi olaraq vurğulayıblar ki, "ATƏT-in təsdiq etdiyi mandatının müddəalarını və regionun bütün sakinlərinin sabit, dinc və çiçəklənən gələcəyə ümidlərini nəzərə alaraq, tanınmış tərəflərə element və prinsiplər əsasında son, hərtərəfli və davamlı nizamasalmaya xüsusi diqqət yetirmək lazımdır". Onlar tərəfləri "ilk fürsətdə həmsədrlərin himayəsi altında yüksək səviyyədə siyasi dialoqu bərpa etməyə" çağırıblar, "tərəflərin prioritetlərini əks etdirən strukturlaşdırılmış gündəliyin ilkin şərtləri olmadan tərəflərin baxması və razılaşdırılması məqsədi ilə birbaşa ikitərəfli məsləhətləşmələri öz himayəsi altında təşkil etməyə" hazır olduqlarını bildiriblər, həmçinin, "Dağlıq Qarabağ və onun ətrafındakı rayonlar da daxil olmaqla, regiona işgüzar səfərlərin bərpa olunmasına, vəziyyətin qiymətləndirilməsi və vasitəçilik funksiyalarının yerinə yetirilməsinə hazır olduqlarını"ifadə ediblər. Bundan başqa, qrup məşhur Madrid prinsiplərini tarixin zibilliyinə atmayıb və bu prinsiplər əsasında əvvəllər danışıqlar prosesi həyata keçirilib.

Yeri gəlmişkən, bu yaxınlarda Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun regiona səfəri zamanı Fransanın Ermənistandakı səfiri Conatan Lakott bildirib ki, "tezliklə Fransa və Rusiya prezidentləri Emmanuel Makron və Vladimir Putin Qarabağ probleminin möhkəm həllinə yönəlmiş konkret təşəbbüslərlə çıxış edəcəklər". Bu təşəbbüslərin nə olduğu məlum deyil, Bundan başqa, Moskva və Paris ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri kimi bu məlumatı təkzib etmirdilər. Bununla əlaqədar düşünmək olar ki, Blinken əliyevlə söhbətində Minsk qrupunun yenidən işə başlaması ilə bağlı hansısa yeni təkliflər səsləndirib və təsadüfi deyil ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli mövzusu Lavrovla Reykyavikdə Blinken arasında görüş zamanı müzakirə edilib. Amma aydındır ki, ABŞ bu istiqamətdə opportunistlər kimi hərəkət etmək və ATƏT-in Minsk qrupu daxilində tənqidi kütlə yaratmaq niyyətində deyil. Deyəsən, həqiqətən də ATƏT-in Minsk qrupu münaqişənin həlli ilə bağlı yeni təkliflər hazırlayır və ya artıq hazırlayıb.

Vəziyyəti geniş siyasi kontekstdə qiymətləndirsək, Azərbaycan Prezidenti həmişə olduğu kimi, pərdəarxası prosesin son nöqtəsini, lakin ara nöqtəsini tutur və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başa çatmamasının faktiki olaraq tanınmasına Minsk qrupunun hər hansı super-sərfəli yeni təklifləri və ya müəyyən vacib hallar sövq etməli idi. Çünki o, ilk növbədə, bütün iştirakçı və münaqişə tərəfləri üçün tələb olunan aktor kimi ABŞ-ı nəzərdə tutması faktına çevrilir. Bu, birinci məqamdır. İkinci. Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında öz eksklüziv statusunun heç olmasa bir hissəsini geri qaytarmaq üçün vəziyyəti dəyişməyə cəhd göstərən Amerika və avropalı siyasətçilərin bəzi bəyanatlarına əsasən, onlar regionda Qarabağ müharibəsinə son qoyan 9 noyabr 2020-ci il tarixli sülh razılaşmalarına paralel olaraq öz layihəsini reallaşdırmağa başlayıblar. İstisna deyil ki, Qərb ictimaiyyəti gələcəkdə Dağlıq Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının statusu və ya onların beynəlxalq sülhməramlı korpusla əvəz olunması məsələsini ortaya qoyacaq. Özü də 9 noyabr 2020-ci il tarixli razılaşma ATƏT-in Minsk qrupu üçün imkanların nəzərəçarpacaq dərəcədə boşluğunu yaradır.

Minsk Qrupu həmsədrlərinin birgə bəyanatının əvvəlki vurğularını əsas götürsək, məsələ Dağlıq Qarabağ ətrafında informasiya-siyasi və Diplomatik vəziyyətin gərginləşməsinə doğru gedirdi. Bütün əlamətlərə görə, hazırda ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri məhz bu problemin həlli ilə məşğul olurlar. Düzdür, indi Madrid prinsiplərinin müzakirəsinə qayıtmaq çətin ki, mümkün olsun, bu istiqamətdə həmsədrlər sülh dialoqunun davamını strukturlaşdırsınlar, onları iki xəttə dəqiq bölsünlər, müharibə və sülh problemlərinə təbii üstünlük versinlər, digər tərəfdən isə humanitar işlər görsünlər. Birinci xətt üzrə davamlı tərəqqi olmasa, qalan məsələlərin müzakirəsi mənasını itirir.

Rusiya və Azərbaycanın baş nazirləri Moskvada ikitərəfli münasibətləri müzakirə ediblər

Ötən həftə Rusiya və Azərbaycanın baş nazirləri Mixail Mişustin və əli əsədov Moskvada danışıqlar aparıblar. Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin rəhbəri mayın 20-də Rusiya paytaxtında ikigünlük rəsmi səfərdə olub. M. mişustin vurğulayıb ki, Rusiya Azərbaycanla münasibətləri yüksək qiymətləndirir və onları yeni səviyyəyə çıxarmağı zəruri hesab edir.

2020-ci ildə, çətin koronavirus şəraitində ölkələr qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına imkan vermədilər. Artıq bu ilin əvvəlində, yanvar-mart aylarında ticarət dövriyyəsini təxminən 3,5% artırmaq mümkün olub ki, bu da təxminən 680 milyon dollar təşkil edir, bu, çox ciddi rəqəmdir.

Rusiya ilə Azərbaycanı sıx iqtisadi əlaqələr bağlayır. Ötən il ticarət dövriyyəsi təxminən 2,5 milyard dollar təşkil edib. Rusiya artıq Azərbaycan iqtisadiyyatına 4 mlrd. – dan çox, Azərbaycan Rusiya iqtisadiyyatına bir milyarddan çox sərmayə yatırıb. Keçən il Rusiyadan Azərbaycana ixrac 12,5%, 1,7 mlrd. dollara qədər artıb.

Azərbaycanda Rusiya kapitalı ilə, təxminən, min şirkət fəaliyyət göstərir, sənayenin müxtəlif sahələrində çoxlu iri layihələr – "qaz" avtomobillərinin yığım istehsalı, vertolyot servis mərkəzi, müasir əczaçılıq kompleksi reallaşdırılır. Taxılyığan kombaynların istehsalı da aparılır. Bir sıra irimiqyaslı müqavilələr yerinə yetirilir, o cümlədən Bak�� metrosu üçün vaqonların çatdırılması.

May ayında Rusiyanın "Sputnik V" vaksininin ilk partiyası Azərbaycana gətirildi. Moskva Bakı ilə birlikdə bu vaksin istehsalını qurmağa hazırdır. Sözsüz ki, "peyk V" istehsalı ən qısa müddətdə Azərbaycan əhalisinin vaksinasiyasını təşkil etməyə imkan verəcək.

Əli əsədov bəyan edib ki, Azərbaycan-Rusiya münasibətləri ciddi müqavilə-hüquqi əsasa əsaslanır. 230-dan artıq hökumətlərarası və idarələrarası saziş ticari-iqtisadi və investisiya, humanitar, həmçinin hərbi-texniki məsələlərin ən geniş dairəsini əhatə edir.

Azərbaycanın Baş naziri üçün bu, həmin vəzifədə Moskvaya ilk səfər idi. Əli əsədov Böyük Vətən müharibəsində həlak olanların xatirəsini yad edib, naməlum əsgərin məzarı önünə əklil qoyub. Hökumət nümayəndə heyəti ÜHİK-də də olub və orada 2 il əvvəl bərpadan sonra açılan Azərbaycan pavilyonunda olub. Azərbaycan pavilyonu Rusiya-Azərbaycan dostluğunun rəmzlərindən biridir, parlaq gələcəyə ümumi tarix və inam deməkdir. Vladimir Putinlə İlham əliyevin yaxşı dostluq münasibətləri hər iki ölkənin əmin-amanlığına və biznesinə imkan yaradır. İş adamları investisiya etməkdən qorxmurlar. Və inam ümumi müvəffəqiyyətin əsas açarıdır.

Moskva Ermənistan-Azərbaycan sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi məsələsində vasitəçi olacaq

Azərbaycan və Ermənistan liderləri İlham əliyev və Nikol Paşinyan çərşənbə günü, mayın 20-də bir sıra bəyanatlar səsləndiriblər. Hər ikisi sülh və sərhədlərin demarkasiyası haqqında danışdı. Ancaq Bakıda və Yerevanda onları müxtəlif cür eşidiblər.

Əgər Azərbaycanın paytaxtında dövlət başçısının bəyanatları ruh yüksəkliyi ilə qarşılanmışdısa, İrəvanda onları baş nazir vəzifəsini icra edən Nikol Paşinyanın istefasının ənənəvi tələbləri ilə etiraz aksiyaları qarşıladılar.

Ötən gün iki ölkənin liderləri Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhədlərin demarkasiyası nəticəsində isə delimitasiyaya başlamaq niyyətlərini təsdiqləyiblər.

İlham əliyev ikinci Qarabağ müharibəsinin vəziyyəti tamamilə dəyişdiyindən danışdı və indi Cənubi Qafqaz üçün yeni yanaşmaya, yeni gündəliyə ehtiyac var.

"Biz 30 illik işğala baxmayaraq, Ermənistanla əməkdaşlığa hazırıq. Lakin bizə qarşılıqlı əməkdaşlıq lazımdır, çünki biz qonşuyuq və yan – yana yaşamağı öyrənməliyik", - deyə o bildirib.

Azərbaycan lideri həmçinin bəyan edib ki, rəsmi Bakı Ermənistanla sülh müqaviləsi, həmçinin sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası üzərində işləyir.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan tərəfi 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatda kommunikasiya və nəqliyyat dəhlizlərinin açılması ilə bağlı bir sıra mühüm təkliflər və təşəbbüslər irəli sürüb. Bu layihənin həyata keçirilməsi üzrə işlərə artıq başlanılıb.

"Azərbaycan artıq bunun üçün texniki və maliyyə resursları ayırıb. Zəngəzur dəhlizi açılanda regionun bütün ölkələri üçün yeni imkanlar yaranacaq", – deyə İlham əliyev vurğulayıb.

Ermənistanda bütün bu bəyanatlara sevinmədiyini söyləmək lazımdırmı? Xüsusilə nəzərə alsaq ki, bundan bir gün əvvəl Ermənistanın Vatikandakı sabiq səfiri Mikael Minasyan Paşinyanın əliyevlə imzalamaq niyyətində olduğu növbəti sənəd barədə məlumat verib.

Onun məzmunu qismən Minasyanın Facebook səhifəsində dərc etdiyi erməni tərəfini hiddətləndirdi. İrəvan sakinləri həmin axşam küçələrə çıxıb sərhəddə — Sünik və Vardenisdə baş verənləri izah etmək tələbi ilə çıxıblar. Amma onlara heç kim cavab vermədi.

Paşinyan yalnız ertəsi gün öz xalqına deməyə söz tapmışdı. O, həqiqətən də Bakı ilə "Ermənistanın maraqlarına 100% cavab verən yeni sənəd imzalamaq niyyətində olduğunu təsdiqləyib". Və əmin etdim ki, Azərbaycan müəyyən razılaşdırılmış şərtləri yerinə yetirərsə, bu, yalnız həyata keçiriləcək. Hansı-dəqiqləşdirməyib.

Baş nazirin səlahiyyətlərini icra edən Minasyan isə "Bakının Ermənistandakı təsiri agenti" adlandırıb.

Bu bəyanatlardan sonra Ermənistan müxalifəti parlamentin növbədənkənar iclasının çağırılması təşəbbüsü ilə çıxış edib.

Parlamentin iclasında Paşinyan yenidən hökumətə niyə delimitasiya və demarkasiya komissiyasının yaradılması haqqında sənədi imzalamaq istədiyini izah etməyə çalışdı.

Ermənistanın Azərbaycanla sərhədinin olmadığını, orada delimitasiya və demarkasiya aparılacağını xatırladan nazir qeyd edib ki, hətta indiki vəziyyət həll olunarsa belə, gələcəkdə də analoji vəziyyət yarana bilər.

"Bakı ilə diplomatik münasibətlər olmadığı üçün İrəvan bunun üçtərəfli formatda olmasının tərəfdarıdır", – deyə Paşinyan vurğulayıb.

Görünür, inandırıcı idi. Müxalifətin təşəbbüsü səsvermə zamanı iflasa uğradı. Onların verdikləri bəyanata cəmi 25 müxalifətçi dəstək verib.

Buna cavab olaraq, İrəvanda ənənəyə uyğun olaraq saxlanmalarla başa çatmış etiraz aksiyası keçirilib.

Əliyev erməni siyasi xadimlərinin ritorikasını dəyərləndirib

İrəvanda baş verənlər Bir gün əvvəl Ermənistanda daimi siyasi böhranın hökm sürdüyünü deyən İlham əliyevin haqlı olduğunu bir daha təsdiqləyib.

Onun sözlərinə görə, cəmiyyətdə inamsızlığın yüksək səviyyəsi, qarşılıqlı ittihamlar, bəzi erməni siyasi xadimlərinin ritorikası bütün mümkün çərçivələrdən yüksəkdir.

Bir sözlə, Paşinyanın bəyanatına əsaslansaq, şübhə yoxdur ki, Azərbaycan və Ermənistan bu günlərdə həqiqətən yeni razılaşmalar imzalayacaqlar və bu razılaşmalar əvvəlcə sərhədlərin delimitasiyası, sonra isə demarkasiyası prosesinin əsasını qoyacaqdır.

O, bunun üçün yalnız hər iki tərəfin – Bakı və Yerevanın müraciətini gözləyir.

Rusiya tərəfi artıq sərhədlərin demarkasiyası məsələsində Ermənistan-Azərbaycan komissiyasının yaradılmasını təklif edib.

O əmindir ki, sərhəddəki vəziyyət "üçtərəfli bəyanatların hərfi və ruhuna tam uyğun şəkildə", sırf siyasi-diplomatik metodlarla həll olunmalıdır.

Sərhədlərin demarkasiyası, ilk növbədə, Ermənistanın özünə lazımdır

İkinci Qarabağ müharibəsinin yekunlarına görə Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdikdən sonra mühüm məsələlərdən biri, o cümlədən Qarabağla bağlı üçtərəfli bəyanatda nəzərdə tutulmuş sərhəd demarkasiyasıdır. SSRİ Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının topoqrafik xəritələri əsas götürülür, orada Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR-in inzibati sərhədlərinin xətti kifayət qədər dəqiq müəyyənləşdirilib.

Demarkasiya prosesini müşayiət edən səs-küy, ilk növbədə, Ermənistanın növbədənkənar parlament seçkilərinin astanasında olması ilə bağlı artıq siyasiləşmədir.

Paşinyanın KTMT-yə dövlət sərhədindəki vəziyyətlə bağlı müraciəti isə əsassız sayılır. Bu cür müraciət üçün silahlı təcavüzün beynəlxalq səviyyədə tanınmış faktına ehtiyac var, indiki halda heç sərhəd insidentindən də söhbət getmir – bu, sırf demarkasiya məsələsidir.

Ermənistanda qarşıdan gələn seçkiləri nəzərə alaraq, KTMT-yə müraciət Paşinyanın bir tərəfdən onun erməni sərhədlərinin keşiyində dayandığını nümayiş etdirmək, digər tərəfdən isə ona hücum edən siyasi rəqiblərinin əlindən kozır çıxarmaq üçün tamamilə siyasi qərardır.

Yuxarıda sadalananlara, həmçinin ikinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə görə Ermənistan tərəfi baş verənlərə həddindən artıq kəskin reaksiya verir. İrəvan xarici oyunçuları, məsələn, bu məsələdə mövqeyi destruktiv və qərəzli olan Fransanı cəlb etməyə çalışır.

Rusiya tərəfi ABŞ-ın bu vəziyyətə necə müdaxilə etməyə çalışdığını narahatlıqla izləyir.

Amerikalılar qiymətləndirmə və mövqelərində insaf nümayiş etdirməlidirlər. Hər halda, Cənubi Qafqaz ilk növbədə Rusiyanın maraq dairəsidir. Rusiyanın maraqları naminə Azərbaycan və Ermənistan sərhədlərinin demarkasiyası maksimum sakit keçsin.

Axı onların tərifi Qarabağla bağlı üçtərəfli bəyanatın yalnız bir bəndidir. Ahead-etmişlər lazımdır ki, nəqliyyat dəhlizlərinin həyata keçirilməsi.

Laçın dəhlizi indi fəaliyyət göstərir. Naxçıvanı Azərbaycanın əsas hissəsi ilə birləşdirəcək dəhliz hələ açılmalıdır. Ona nəzarəti FSB Sərhəd Xidməti həyata keçirəcək.

KTMT XİNŞ-nin qarşıdakı iclasında Azərbaycan və Ermənistan sərhədindəki vəziyyət müzakirəyə çıxarılacaq və təşkilat onun siyasi meydanda həll olunmasına yönəldiləcək. Üstəlik, Moskva bu prosesin təşəbbüskarı olub və bu prosesdə fəal iştirak edir. Rusiya sülhməramlıları çalışırlar ki, iş qaydasında Azərbaycan və Ermənistan tərəfləri arasında yaranan bu və ya digər problemlər siyasiləşmədən həll olunsun. Lakin bütün bu proseslərdə Rusiya fəal iştirak edir və onların həllinə kömək edir.

Demarkasiya prosesindən uzaqlaşmayın. Azərbaycan və Ermənistan Yerevanın xoşuna gəlsə də, gəlməsə də, sərhədləri dəqiq şəkildə qeydə almalıdırlar. Bu zaman spekulyasiyalar və təlatümlər üçün daha az səbəb olacaq.

Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin təlimləri və Ermənistanla sərhəddəki vəziyyət əlaqəlidirmi?

Sünikdəki Azərbaycan qoşunlarının sırf nəzəri bir “sıçrayışını” təsəvvür etsə də, bu, yalnız rus qoşunları ilə birbaşa silahlı toqquşmanın bir variantı olacaqdır. Və bu ssenariyə “xəyaldan” başqa cür zəng etmək olmaz. Əvvəlcədən elan edilmiş Azərbaycan ordusunun taktiki təlimləri Ermənistanın ərazi bütövlüyünü və təhlükəsizliyini təhdid etmir. İki ölkə arasındakı dövlət sərhədinin təsadüfən demarkasiyası (nişan və postların yerə qoyulması) dəqiq Sovet hərbi xəritələri əsasında və Rusiya liderlərinin üçtərəfli razılaşmasının nəticələrindən sonra baş verir. 10 noyabr 2020-ci il tarixli Azərbaycan və Ermənistan. Əlbətdə ki, hərbi manevrlər və sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi bir-birinə “təcavüzə” yapışdırıla bilməyən iki fərqli tədbirdir. Azərbaycan ordusu 16-20 may tarixlərində planlı təlimlər keçirir. Sünik bölgəsindəki Azərbaycanla Ermənistan arasındakı dövlət sərhədinin müəyyənləşdirilməsi fonunda xarici siyasət təlatümləri ilə ayrıca bir intriqa yaradılır. Demarkasiya həmişə çətin, lakin zəruridir. Azərbaycan, Rusiya və Ermənistandan olan mütəxəssislər arasındakı danışıqlar, əvvəllər SSRİ xəritələrində inzibati olaraq təyin edilmiş sərhədin müəyyən hissələrindəki ziddiyyətlərin həllinə kömək edəcəkdir. KTMT tərəfindən bölgədəki hərbi əməliyyatları bərpa etməklə Ermənistanın daxili siyasi böhranını aradan qaldırmaq üçün uzaq bir bəhanə ilə edilən cəhdlər nəticə verməz və nəticəsizdir. Paris və Vaşinqtonun Ermənistan lideri Nikol Paşinyanın may ayında verdiyi emosional açıqlamalara operativ reaksiyası tamamilə sürreal görünür - Fransa dərhal İrəvana hərbi yardım göstərməyə hazırdır (BMT mandatı əsasında). Bəlkə bu Təşkilatı nüfuzdan salmaq sərhəd “birləşməsinin” əsas məqsədidir? Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin manevrlərində 15 min hərbçi iştirak edir - ümumi saydan 125 mindən, yəni şəxsi heyətin 12% -i. Zirehli texnika parkının üçdə birindən azı sahəyə girdi. Hava məkanı missiyaları ümumi təyyarə sayının üçdə biri tərəfindən həyata keçirilir. Bu qüvvələr və vasitələr ciddi problemləri həll edir, lakin priori Ermənistanın bütövlüyünü təhdid edə bilməz (xüsusən 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli razılaşmadan sonra). Bahar bir çox ölkədə hərbi təlimlərin vaxtıdır. ABŞ-ın Yerevandakı səfiri Lynn Treysi mayın əvvəlində “Ermənistanın KTMT-də olması Amerikanın Ermənistana hərbi yardım göstərməsi üçün müəyyən məhdudiyyətlər yaradır” dedi. Buna paralel olaraq ABŞ Prezidenti Cozef Biden rəhbərliyi Azadlığı Dəstəkləmə Qanununa 907-ci düzəlişin təxirə salınmasını uzatdı, yəni Azərbaycana birbaşa hərbi yardım göstərməyə icazə verdi. Ermənistandan KTMT-dən çıxmağa, "cazibə orbitini" dəyişdirməyə həssaslıqla təhrik edildiyi təəssüratı yaranır. Digər tərəfdən, Parisin İrəvanı dəstəklədiyi səs-küylü bəyanatları Cənubi Qafqazdakı tamamilə dinc vəziyyəti Ermənistan-Azərbaycan silahlı münaqişəsinin yeni bir böyüməsinə sövq edir - hesabına iştirakçı sayının genişlənməsi ilə. Amerika Birləşmiş Ştatları, Fransa, Türkiyə, İran və digər ölkələr. Kim bundan fayda götürürsə, hadisələrin belə inkişafı Rusiyanın maraqlarına ziyan vurması qaçılmazdır. Yeri gəlmişkən, KTMT Sünik bölgəsindəki münaqişə vəziyyətinin qiymətləndirməsini “üç gün ərzində” təqdim edəcəyini vəd etdi, açıq təcavüzkar xarici təcavüz olmadığı üçün bu günə qədər Ermənistana hərbi yardımdan söhbət getmir. Bundan əlavə, Rusiya sülhməramlıları vəziyyətə nəzarət edirlər, lakin sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi proseslərinə müdaxilə etmirlər. Bu fonda Azərbaycan Xarici İşlər Naziri Ceyhun Bayramov 16 mayda Ermənistanın KTMT-yə müraciətini kifayət qədər mehribanlıqla "yerində" həll edilə bilən problemi siyasiləşdirmək cəhdi kimi qiymətləndirdi və Azərbaycanın sərhəd qüvvələrinin yerləşdiyini vurğuladı. "ölkələrinin ərazisi."

Laçın dəhlizi sülhməramlıların nəzarəti altında

Rusiya sülhməramlı kontingentinin hərbi qulluqçuları atəşkəs rejiminə riayət olunmasına nəzarət edir, avtonəqliyyat hərəkətinin təhlükəsizliyinin təminini, Dağlıq Qarabağda Laçın dəhlizi ilə ərzaq və müxtəlif malların daşınmasını təmin edirlər.   Laçın dəhlizi Xankəndi ilə Ermənistanı birləşdirən bir yoldur. Razılaşmalara əsasən, Rusiya sülhməramlı kontingenti nəinki yola nəzarəti həyata keçirir, hətta onun eni 5 kilometrə qədər olan xətlərə də nəzarət edir. 12 noyabr 2020-ci il tarixindən Rusiya hərbi polisi istənilən hava şəraitində hər gün həmin əraziləri patrul edir. Məqsəd informasiya toplamaq, müşahidə vəzifələrindən görünməyən ərazi sahələrinin yoxlanması, həmçinin Rusiyanın Sülhməramlı kontingentinin mövcudluğunu nümayiş etdirməkdir. Laçın dəhlizinin patrullaşdırılması ilə yanaşı, Rusiya Federasiyasının Sülhməramlı kontingentinin hərbi polis bölməsi mütəmadi olaraq humanitar aksiyaların keçirilməsi zamanı təhlükəsizliyin təmin edilməsinə, həmçinin tərəflərin sərhəd xəttinin yaxınlığında yerləşən monastırlara zəvvarların müşayiətinə cəlb olunur. Bundan başqa, hərbçiləri Kəlbəcər rayonunun infrastrukturunun bərpası üçün materiallarla təchiz olunmuş Humanitar yüklər müşayiət olunur.

Qərb "soyqırımı"nı niyə tanıyıb?

Baydenin bu yaxınlarda qondarma "erməni soyqırımı" nın tanınması kontekstində ABŞ-ın Ermənistanı Rusiyadan qoparmaq cəhdləri təəccüblü deyil. Bu hərəkətlər məhz çox razıdır. Qərb yenidən Ermənistanda seçki ərəfəsində öz qüvvələrini dəstəkləməyə çalışır. Bu məqsədlə də belə addımlar atılır.

Bu istiqamətdə Qərb iki taktika atır. Birincisi, qısamüddətli Seçki Paşinyana və özünə loyal qüvvələrə dəstək olmaqdır. İkincisi, uzunmüddətlidir – Ermənistanın KTMT-dən çıxmasına və onun Qərbə istiqamətlənməsinə yardım etmək.

Qərb İndi Qarabağla bağlı razılaşmanı pozmağa çalışır. Rusiya və Ermənistanın qarşılıqlı təsirini məhv etmək. Ermənistana göstərmək ki, onun daha yaxşı tərəfdaşı var. Ancaq onlar bunu yalnız yarıya endirəcəklər.

Ermənistan həqiqətən müəyyən məqamda cəsarət edəcək və Rusiya ilə tərəfdaşlıqdan imtina edəcək. Lakin bununla yalnız Moskvanı qəzəbləndirəcək, bundan sonra isə yeni problemlər əldə edəcək. Qarabağ istiqaməti Ermənistanın təxribatları və Qarabağla bağlı üçtərəfli sazişin reallaşdırılmasını əngəlləmək cəhdləri ilə laxlamağa başlayacaq. Qarabağda insidentlər yarana bilər. Onda yenə də Rusiya Azərbaycanı dayandırmalı olacaq.

Bundan başqa, təxribatlar başlanacaq kimi, Qərb əslində Ermənistan uğrunda mübarizə aparmayacaq və onu müdafiə edəcək. ABŞ həmişə olduğu kimi, Ermənistan hakimiyyətini çiyin-çiyinə vuracaq, Sizin necə yaxşı olduğunuzu, nə yaxşı olduğunuzu, tərəfdaşınızın nə qədər yaxşı olduğunu, bu cür davam etdirəcəyini söyləyəcək, amma reallıq elə olacaq ki, heç kəs Ermənistanın xeyrinə heç nə etməyəcək.

Azərbaycanın Böyük Vətən müharibəsində qələbəyə töhfəsi

Azərbaycan Milli Məclisinin hüquqi siyasət və dövlət quruculuğu komitəsinin üzvü Nizami Səfərova əmindir ki, Böyük Vətən müharibəsində qələbə həqiqətən də bu gün mövcud olmağa imkan verən böyük qələbədir. "Keçmiş Sovet İttifaqına daxil olan bütün xalqlar faşizmlə mübarizəyə öz layiqli töhfələrini vermişlər. Azərbaycan da kənarda qalmadı. Faşistlər Bakını ələ keçirməyə can atırdılar. Azərbaycan paytaxtına cəmi 450 km qalırdı və əgər bu baş versəydi, faktik olaraq cəbhə Saratov və Ufada 2 milyon ton neft və iki neft emalı zavodu ilə qalacaqdı. Cəbhəni yanacaqla təmin edən Azərbaycan neftçilərinin töhfəsi ciddidir". Azərbaycandan cəbhəyə 640 min adam səfərbər olundu, onların yarıdan çoxu evlərinə qayıtmadı. Respublikada 77-ci, 223-cü, 271-ci, 402-ci və 416-cı milli atıcı diviziyalar yaradılmışdır. Bu günə qədər ölkədə 214 Böyük Vətən müharibəsi veteranı yaşayıb. Bu il Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 76 ili tamam olur. Bütün sovet xalqları bu ümumi işə öz töhfəsini vermişdir. Azərbaycan SSR bütün Sovet İttifaqı ilə müharibəyə 22 iyun 1941-ci ildə daxil olmuşdur. Müharibə illərində Respublika cəbhəyə neft və neft məhsulları tədarükçüsü olmuşdur. Almaniya komandanlığı Qafqaz uğrunda döyüş zamanı Bakı və Bakı neft-qaz regionuna nəzarəti nəyin bahasına olursa-olsun ələ keçirmək vəzifəsini qarşıya qoymuşdu. Faşist işğalçılarına qarşı mübarizədə göstərdikləri igidliyə və İgidliyə görə Azərbaycandan yüz mindən çox əsilli SSRİ-nin orden və medalları ilə təltif edilmiş, onlardan yüzdən çoxu Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilmişdir. Azərbaycanda gedən müharibənin xatirəsi yaşayır, onu qoruyub saxlayır, ona hörmət edirlər. Məhz Böyük Vətən müharibəsində, İkinci Dünya müharibəsində yox, ayrı-ayrı dövlətlərdə şərh edildiyi kimi, biz faşizm üzərində qələbə qazanmışıq. Biz hamımız o vaxt böyük bir vətəndə yaşamışıq, bu böyük dövlətin bir hissəsi olmuşuq və o vaxt Sovet İttifaqında yaşamış bütün xalqların səyləri ilə faşizm qalib gəlmişdir. Azərbaycan bu gün də İkinci Dünya müharibəsi tarixinin yenidən yazılmasında tamamilə aydın və birmənalı mövqe tutur. Böyük Vətən müharibəsi haqqında həqiqəti təhrif etmək, faşist cinayətkarlarını qəhrəmanlaşdırmaq cəhdləri qətiyyətlə pislənir. Azərbaycan Bütün dünya meydançalarında öz mövqeyini açıq şəkildə ifadə edir. Bütün bunların fonunda post-sovet məkanının digər respublikaları ilə bağlı suallar yaranır. O cümlədən, Yerevanda üçüncü Reyxlə əməkdaşlığı sənədləşdirilmiş, kollaborant Qaregin Njde ilə altı metrlik abidə ucaldılıb. Ermənistan hakimiyyəti Njde-ni öz qəhrəmanı kimi təqdim etməyə çalışır. O cümlədən Njde Memorial lövhəciyinin quraşdırıldığı Krasnodar vilayətinin Armavir şəhərində Rusiya ərazisində də Ermənistanın essesovtsu Njde qəhrəmanlaşdırılması cəhdləri həyata keçirilib, lakin onlar tamamilə iflasa uğrayıb. Rusiya bu cür hərəkətlərə kəskin reaksiya verir. Azərbaycanda deyilir: - "əcdadlarının xatirəsinə xəyanət edən və düşmənlərinə hörmət edən, öz gələcəyini itirən".

Azərbaycan türk vilayəti, yoxsa müstəqil dövlət?

Baydenin erməni soyqırımını tanıyan bəyanatı Türkiyənin Azərbaycana təsirinin daha da artmasına səbəb olub. Aprelin 24-də Türkiyə və Azərbaycan prezidentləri Tayyib ərdoğan və İlham əliyev telefon danışıqları aparıblar və ABŞ-ın erməni soyqırımını tanıması baxımından gələcək birgə addımları müzakirə ediblər.

Bir müddət əvvəl İlham əliyev bildirib ki, Azərbaycan Ermənistana ordusunu gücləndirməyə imkan verə bilməz və əlavə edib: "biz Ermənistana öz ordumuzu hər hansı təhlükənin mövcud olduğu vəziyyətə çatdırmağa imkan verə bilmərik. Əgər biz mümkün təhlükəni aşkar etsək, onu dərhal məhv edəcəyik. Bunu hamı - Ermənistan da, onun tərəfdarları da bilməlidir". Maraqlıdır, Azərbaycan Prezidenti Ermənistan tərəfdarları dedikdə kimləri nəzərdə tuturdu? ABŞ, çətin ki, türk erməni soyqırımının tanınması fonunda belə, Ağ Evin İrəvanın tərəfdarlarının sırasına yazılması hələ ki, tezdir. Böyük ehtimalla söhbət Rusiyadan gedir. Əliyevin bu yaxınlarda Rusiyaya qarşı "İsgəndər" lə bağlı hücumları və Ermənistana silah satışı ilə bağlı Rusiyaya qarşı iddiaları da belə bir ehtimalın lehinə görünür. Bundan başqa," İskəndər "la bağlı Rusiyaya" hücum", güman ki, Amerikanın sifarişi ilə edilib," İskəndər "lər haqqında bəyanat isə ərdoğanın" Krımın ilhaqı " və Donbasdakı vəziyyətin gərginləşməsi ilə eyni vaxta təsadüf edib.

Pantürkizmin ümumi meydanında fəaliyyət göstərən və ərazidə "bir xalq – iki dövlət" ideologiyasına satan Ankara Bakının bu cür manevrlərinin arxasında görünür. Türkiyə Zaqafqaziyada Rusiya siyasətinin "qırmızı xətləri" ni öz "canavar" manerasında sınaqdan keçirir. Səbəb regionda üç hərbi kontingent yerləşdirmiş, faktik olaraq, Türkiyənin Zaqafqaziya vasitəsilə Mərkəzi Asiyaya nəqliyyat dəhlizini "qırmaq" cəhdlərini bloklaşdıran Dağlıq Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə dair Moskvanın mövqelərinin gücləndirilməsidir.

İstisna deyil ki, Azərbaycan və onun arxasında dayanan Türkiyə Zaqafqaziyada fəal addımlar atmağa çalışacaqlar. Son həftələrdə Türkiyə və Azərbaycan resurslarında həm KİV-də, həm də sosial şəbəkələrdə yayılan informasiyaları təhlil edərkən, Ermənistanın arxasında qalan ərazilərə (Stepanakert şəhəri və ətraf ərazilər) qarşı hərbi əməliyyatların davam etdirilməsinin zəruriliyi məsələsi fəal şəkildə müzakirə edilir. Məsələn, Rusiya suriyalıları Qarabağda gələcək döyüşlərdə iştirak etmək üçün ayda 3000 dollara qədər təklif edir. Stepanakertin Azərbaycan hərbçilərinin birbaşa görünmə zonasında olduğu və gərginləşəcəyi təqdirdə, ilk saatlarda xarabalığa çevriləcəyi də daim vurğulanır. Bundan başqa, əsas diqqət Rusiya sülhməramlılarının guya müdaxilə etməyəcəyinə, ümumiyyətlə, ərdoğanın bu məsələyə "günah işlətmədiyinə"yönəldilir. Bir sözlə, Bakı çox təhlükəli illüziyaların əsirindədir.

Bakının Qarabağda fəal addımlar atmağa qərar verməsindən və ya qərar verməməsindən asılı olmayaraq, Azərbaycanın Türkiyənin maraqlarına tabe olması göz qabağındadır. Əliyev və onun yaxınları hakimiyyətdə olduğu müddətdə hər hansı müstəqil Azərbaycan siyasəti haqqında ciddi danışmaq çətin ki, mümkün olsun. Ərdəhan isə Azərbaycanla bağlı fikirlərini dost dövlətlə düşmənçilik əhval-ruhiyyəsinə dəyişərsə, qətiyyən fərqi yoxdur.

Ukrayna və Gürcüstan Azərbaycandan öyrənilməlidir

Azərbaycan Ukrayna və Gürcüstan kimi postsovet ölkələri üçün nümunə olmalıdır. Çünki Bakının hərəkətləri mütləq hörmətə səbəb olur. Bu ölkə kiməsə qoşulmamaq mövqeyini aydın şəkildə tutmuşdur və həm o, həm də başqaları ilə münasibətləri inkişaf etdirir.

Ukrayna prezidenti V. Zelenskinin bu yaxınlarda NATO-nun baş katibi ilə görüşündə "NATO Donbasda müharibənin başa çatmasının yeganə yoludur" fikrini şərh etmək çətindir. Yalnız NATO-nun Ukrayna üçün xilas olduğunu eşitmək qeyri-adi deyil. Kiyev NATO-ya yalnız forpost rolunda Moskvaya lazımdır.

Azərbaycan postsovet məkanı ölkələrinin Rusiyanın əleyhdarları ilə hərbi-siyasi ittifaqlara cəlb olunmasının həmişə əleyhinə olub.

Ukrayna ilə yanaşı, Gürcüstan da Qərbin Rusiyaya qarşı birgə fəaliyyət göstərməsinə yanlış istiqamət götürüb. Bu kontekstdə Azərbaycan tam hörmətə malikdir ki, kimlərəsə qoşulmamaq mövqeyini tutub və müstəqil praqmatik siyasətini həyata keçirir.

Bakının bu cür taktikası postsovet məkanı ölkələri, o cümlədən Ukrayna və Gürcüstan üçün nümunə ola bilər. Biz isə bütün qardaş respublikalarıq, yüz illərlə bir yerdə yaşamışıq və xalqlarımızın NATO-nun və ABŞ-ın mənafeləri naminə çalışmasına yol vermək olmaz.